Handige tips om overprikkeling te managen

Iedereen die geconfronteerd wordt met jongeren met autisme spectrum stoornis (ASS) of ADHD kent het probleem. Overprikkeling. Waar andere jongeren vlot functioneren terwijl 11 miljoen prikkels per seconde hun zintuigen bombarderen, raken zij van slag. Elke ouder of sommige personen met Asperger, autisme of ADHD zoeken naar manieren om hier mee om te gaan. Het probleem is immers dat personen met ASS geen filter hebben. Ofwel nemen ze bepaalde prikkels helemaal niet waar ofwel nemen ze alles waar of op een vervormde manier. Hoe dan ook het verpest het sociaal functioneren grondig.

Autismespectrumstoornis (ASS) is geen ziekte, maar een persoonlijkheidskenmerk. Het is ook een zeer divers fenomeen vandaar het woord ‘spectrum’. Aan het ene uiterste autisme en aan het andere uiterste Asperger. Het komt voor bij mannen en vrouwen. Slimmen en dommen. Bij vrouwen zijn de sensorische prikkels vaker een probleem dan bij mannen. Auteur Barbara De Leeuw wijst er terecht op dat autisme lang een gedragsstoornis genoemd werd, maar dat het eigenlijk recent eerder als een ‘informatieverwerkigsstoornis’ en ‘prikkelverwerkingsstoornis” behandeld wordt. Het doel van de begeleiding is het veranderen en verbeteren van de gedragskenmerken. Het besproken boekje komt voort uit haar praktijk als autismecoach en pedagoog. Helaas krijgt de lezer in het eerste deel dat uitleg geeft vooral de indruk een marketingbrochure te lezen. Het vertrekpunt is de methodiek Overprikkeling. Pagina na pagina wordt een mantra afgerammeld met telkens hetzelfde oppervlakkige verhaaltje. Herhalen en herhalen van het feit dat de prikkels aangepakt moeten, maar geen duidelijke uitleg.

Toch is het een nuttig boekje ondanks het ontbreken van veel theorie en duiding. De wetenschappelijke onderbouw lijkt een beetje te ontbreken Slechts zeer summier geeft De Leeuw de verschillende benaderingen van autismespectrumstoornis en eigenlijk komen vooral de publicaties van Annelies Spek en Olga Bogdashina aan bod. Beide schreven dan weer lovende inleidingen en blijken nauw met Barbara De Leeuw samen te werken.

Niettemin valt er veel nuttigs te halen uit Overprikkeling voorkomen. Ten eerste geeft de auteur zeer duidelijk en bevattelijk aan hoe structuur te brengen en overprikkeling te managen. Ten tweede bevat het boekje vragenlijsten die kunnen helpen bij het bepalen van welke prikkels het beste aan te pakken en hoe. De waarde van dit boek zit in de  oefeningen. Vooral Deel 2 met uitleg over signaleren, herkennen en doen zal veel lezers kunnen helpen om de methodiek zelf toe te passen. Deel 3 geeft dan weer handige tips om het communicatieprobleem aan te pakken en bijvoorbeeld aan te leren om situaties met overprikkeling te voorkomen. Het klassieke voorbeeld is een verjaardagsfeestje. Dit kan voor personen met ASS een ware hel blijken. Op tijd even bekomen van de prikkels door een plaspauze te nemen of even een luchtje te gaan scheppen kan vervelende situaties voorkomen. Of keuzes maken en bepaalde zaken vermijden en bijvoorbeeld het feestje met een smoesje missen, maar wel een duidelijk maken dat de persoon in kwestie bijzonder is door samen op een zelf gekozen plek iets te gaan eten. De jarige voelt dan de gevoelens, maar de persoon met ASS voorkomt overprikkeling en het risico de controle te verliezen. Daar draait het in deze methodiek immers om. De vier stappen van ontspanning, ontspanning verdwijnt, spanning loopt op tot overprikkeling vormen de kern van het verhaal. In de laatste stap is de persoon met ASS de controle kwijt en De Leeuw geeft aan wat te doen bij welke signalen in elk van deze vier stappen.

Voor inzicht in autismespectrumstoornis geeft De Leeuw een handige bibliografie met de belangrijke namen: Atwood, Bogdashina, Schuurman, Spek.. al had ze best wel wat meer mogen citeren.

Deze recensie werd geschreven door Lode Goukens.