Verslag van een zelfgekozen ballingschap

De verdwijning van Josef Mengele is een op historische feiten gebaseerde roman over de vlucht van de marteldokter van Auschwitz na de Tweede Wereldoorlog naar Zuid-Amerika. Feit en fictie zijn door elkaar geweven tot een boeiend boek.

Na zich in Europa schuil te hebben gehouden, arriveert Mengele in 1949 in Argentinië. Hij leeft onder diverse schuilnamen en wordt financieel gesteund door zijn familie in Duitsland, die een goedlopende fabriek hebben. In Buenos Aires zijn de daar gevestigde SS’ers ervan overtuigd dat hun droom een Vierde Rijk te stichten nog waarheid zal worden. Perón staat welwillend tegenover hen en legt ze geen duimbreed in de weg.
Duitsland is eerst druk met de wederopbouw, maar na verloop van tijd wordt de jacht op gevluchte nazi-kopstukken geopend. Mengele gaat ervan uit dat hij veilig is. In eigen ogen deed hij slechts wetenschappelijk onderzoek. Al snel komt hij erachter op de lijst van gezochte oorlogsmisdadigers te staat en voelt zich nergens meer veilig. De klopjacht op hem komt een aantal keer heel dichtbij. Dertig jaar later overlijdt hij, nog steeds vrij, onder mysterieuze omstandigheden en wordt als Wolfgang Gerhard begraven.

Het boek is geschreven vanuit het perspectief van Mengele en laat een man zien die tevreden is met zichzelf. Hij heeft geen mensen naar de gaskamer gestuurd, maar er juist van gered. Dat hij hen daarna martelde en medisch onderzoek op zijn slachtoffers, veelal tweelingen, verrichtte, was alleen om kennis te vergaren. Met deze opzet lijkt het dat Olivier Guez begrip op wil roepen voor Mengele, hem menselijk wil maken. Maar uit de scene waarin zijn zoon Rolf bij hem op bezoek is, blijkt het tegendeel. Dan komt de ware aard van Mengele naar boven. Hij is en blijft een nazi, met alle daarbij behorende denkbeelden.

De verdwijning van Josef Mengele bestaat uit twee delen en een epiloog.
Het eerste deel is een beschrijving van de plaatsen waar Mengele in Zuid-Amerika woonde, wat hij deed en met welke mensen hij omging, direct of indirect. Mengele vertelt wat hem overkomt.
In het tweede deel leer je de gedachten, angsten en hoogmoed van Mengele kennen. Hier komt goed naar voren dat hij een vervelende en narcistische psychopaat was.
In de epiloog wordt de intensieve klopjacht op Mengele beschreven en komt men er eindelijk achter dat hij dood is. De botten worden opgegraven om vast te stellen dat ze van Mengele zijn en in maart 2016 aan de Braziliaanse medische wetenschap geschonken.
De schrijfstijl van het boek is objectief en informatief, duidelijk geschreven door een journalist. In een aantal terugblikken lees je over de achtergrond van Josef Mengele.
Het boek bevat weinig dialogen, wel monologen.

Olivier Guez, 1974, studeerde politicologie en rechten. Hij is journalist, essayist en Frans schrijver. Hij werkte 3 jaar aan De verdwijning van Josef Mengele. In die periode deed hij diepgravend onderzoek naar Mengele en las zijn dagboekfragmenten.
Het boek is vertaald door Geertrui Marks, Saskia Taggenbrock en Martine Woudt.