'Er is geen waarom in Auschwitz'

Eén aangrijpende korte zin in het nawoord van Martin Amis' Het Interessegebied maakte mij in een klap bewust van de aard van de beklemming die je tijdens het lezen van dit boek in zijn greep houdt. 'Er is geen waarom in Auschwitz.'

Het Interessegebied, Auschwitz' zwaar beveiligde onderdeel, is voor Golo Thomsen niet alleen het toneel voor subtiele provocatie van het vernietigingsbeleid van de nazi's. Golo zet er ook zijn zinnen op de vrouw van de kampcommandant. Tegen de gruwelijke achtergrond van treinladingen gedeporteerde Joden, selecties, gaskamers en de economische overwegingen van de langzaam zijn verstand verliezende kampcommandant geeft Martin Amis een inkijk in de belevingswereld van de daders. Die zich - net als de rest van de wereld - de vraag stellen hoe ze terecht zijn gekomen in deze hel.

"Misschien kunnen we of, sterker nog, moeten we niet begrijpen wat er gebeurd is, omdat begrijpen al bijna een rechtvaardiging betekent." Citeert Amis uit Primo Levi's The Truce in het nawoord. Het schrijven en lezen over de holocaust doet je zoeken naar het 'waarom'. Waarom moesten miljoenen mensen de dood in worden gejaagd? De voortdurende aanwezigheid van deze vraag zou het lezen van dit boek haast onmogelijk maken. Amis weet de beklemming draaglijk te maken door de echtheid van de personages, hun menselijkheid en hun grijpbare beweegredenen.

Er is echter één personage - in het boek niet één keer bij naam genoemd - dat geen enkele sympathie van de lezer kan verwachten. Het is precies dit onbegrip, deze onmogelijkheid zich in te leven in de gedachtewereld van een man als Adof Hitler, dat je tijdens en ook na het lezen van dit boek bezig blijft houden. De hoofdstukken vanuit het perspectief van 'Schmul', de Sonderkommandofuhrer, zelf een Joodse gevangene die de uitvoerende taken van het afvoeren van lijken toebedeeld heeft gekregen voegen nog een dosis extra beklemming toe.

Martin Amis heeft met Het Interessegebied een meesterlijk boek afgeleverd.