Indrukwekkende maar onevenwichtige kroniek van een stad vol contrasten

Svealena Kutschke (1977) schildert in Stadt aus Rauch, de oorspronkelijke titel van haar derde roman, een heel ander Lübeck dan de statige koopmansstad die Thomas Mann in zijn Buddenbrooks beschreef.
In Een stad, het meisje en de duivel neemt Kutschke ons mee naar het Lübeck van de onbemiddelden. Via een doodskistsmalle steeg bereiken we een achterhuis achter een riante woning. In deze vochtige, armoedige, krappe behuizing groeien drie generaties vrouwen op: Lucie, Freya en Jessie. Er wordt liefgehad, geschilderd, geslagen, gedroomd en heel veel gedronken.
Tegen de achtergrond van de twintigste eeuw met twee grote oorlogen, jodenvernietiging, en later de punkers en neofascisten, proberen de vrouwen zich staande te houden, met de welkome hulp van drank en drugs. Op indrukwekkende wijze wordt de gewelddadige geschiedenis voelbaar gemaakt.
Een duivel, aan de geschiedenis van deze stad gebonden en niet in staat de stad te verlaten, slaat de vrouwen gade. Lucie en Jessie kunnen hem ook zien, meestal weerspiegeld in het water van de Trave, de rivier waaruit Lucie als baby is voortgekomen toen haar moeder Magdalena zich erin verdronk. De duivel is van mening dat er geen hel of God bestaat, maar dat de mensen zelf verantwoordelijk zijn voor het kwaad dat ze aanrichten.
Verleden en heden wisselen elkaar af in het verhaal. De scènes zijn geschreven in sterk wisselende stijlen. Soms beeldend en poëtisch, soms realistisch en bruut. Het geheel wordt daardoor onevenwichtig. Het effect op de lezer is vervreemdend. Net als bij Bertolt Brecht is het effect dat de lezer zich niet verliest in identificatie met een hoofdpersoon. Dit dwingt de lezer zich te verhouden tot de indringend beschreven gebeurtenissen in het verhaal en tot de geschiedenis van de twintigste eeuw.
De talrijke magisch realistische elementen en hallucinante scènes geven kleur en diepte aan het verhaal, maar de schrijfster lijkt hierin soms geen maat te houden. Het is te veel van het goede. IJzersterke en vlijmscherpe passages worden afgewisseld met onbegrijpelijke of te lang uitgesponnen scènes. Met name de scènes waarin de verteller zich rechtstreeks tot de lezer richt, passen niet bij het geheel.
Een bijzonder en complex boek, bij vlagen schitterend geschreven maar ook met gedeeltes die je het liefst zou overslaan en met een nihilistisch en teleurstellend einde.