..VOOR MIJ WAS JE PLAATS LEEG….

DARIUS DE GROTE IS NIET OKÉ – Adib Khorram
vertaald door Tjalling Bos

Een boek dat je vanaf het begin boeit en je mee neemt op de moeizame ontwikkelingstocht van Darius tot een zelf bewuste persoon. In beeldende taal en met heel wat Startrek elementen lezen we hoe het hem vergaat, van level 8-onzekerheid, tot zelfs een bewuste enthousiaste voetballer! In mooie korte hoofstukken wordt het verhaal verteld, de titel van deze hoofdstukken dekken inderdaad de inhoud ervan.
Darius de Grote is een half Amerikaans en half Iraans. Zijn moeder komt uit Iran, zij is designer, zijn vader is Amerikaan en heeft een architectenbureau voor grote projecten, zoals musea en concertzalen. Zijn zusje Laleh wordt tweetalig opgevoed: Engels en Farsi, Darius spreekt alleen Engels.
Hij voelt zich op school niet geaccepteerd en wordt gepest. Hij heeft moeite met het uiten van zijn gevoelens. Bovendien heeft hij te kampen met depressies, net als zijn vader. Zij slikken hier beide medicijnen voor.
In het verhaal komen veel woorden uit het Farsi voor en gebruiken uit Iran.
Maar ook uit de game-taal: een level 3- pijnlijke stilte ( blz 31), dat zijn level 8-wangen (blz 65) .
Zijn geliefde programma Startrek lees je geregeld terug, wat betreft termen en situaties en wat betreft de gewoonte om elke avond samen met zijn vader een aflevering te kijken.
In prachtige taal wordt beschreven hoe Darius zich voelt bij de gesprekken met zijn opa (baboe) en oma (mamoe) in Iran via Skype. Baboe voelt zich niet goed, hij heeft een hersentumor en de uitslagen zijn niet goed. Daarom gaan ze naar Iran.
“…Ik voelde me schuldig dat ik me niet verdrietiger voelde …. Maar het stuwmeer in me was geblokkeerd….”( blz 31)
Op het vliegveld wordt alleen Darius apart genomen voor een verhoor: wat een chronometrische vervorming. Bij Startrek werd captain Picard gevangen genomen en verhoord in een kamertje met 4 lampen. In dit kamertje hangen ook 4 TL lampen. De douane wil weten waarom ik pillen slik. “… mijn oren waren heter dan: een materie–anti materie–reactiekamer…” (blz 70)
Was er maar een turbo-lift. De reis van de VS naar Iran is een lange reis door het ruimte-tijd continuüm, erg afmattend. Bij baboe en mamoe in Yazd leert hij Shorab kennen dat wordt zijn vriend, het klikt direct. Shorab leert hem Iraanse gebruiken: bijv het ‘Taroff-en’, neemt hem mee naar de voetbal en dan …. Ooh wat een schrik, ALARM: er zijn geen douchehokjes! Dit heeft Darius nog nooit gedaan… samen douchen… bovendien Darius is als enige niet besneden… dat leidt tot pestgedrag bij de andere jongens, terwijl Darius juist heel goed heeft gevoetbald. Maar dat gevoel is helemaal weg !
“… Ik gloeide als een protoster, die zo heet is dat de kernfusie op gang komt…” (blz 117)
De voetbalwedstrijd, eigenlijk het douchen erna, slaat in als een bom op zijn fragiele zelfbeeld. Als de volgende ochtend Shorab bij mamoe komt voelt Darius:
“… Jaloezie brandde in mijn borst. Als een Romulan Warbird met een onzichtbaarheidsschild aan…”
Gelukkig is Shorab eerlijk en vertelt dat deze twee voetballers van gisteren hem heel vaak pestten, hij had Darioesj (=Darius) moeten helpen, maar deed dat niet! Hij vraagt wil je me nog een kans geven?
Zijn grootouders en moeder willen hun familie heel veel laten zien in de stad waar moeder is geboren en opgegroeid. Dat leidt tot prachtige beschrijvingen van gebouwen en streken van die omgeving. Ook van plekken die voor hun geloof belangrijk zijn, zoals de Torens der Stilte, die bij de Bahai en de Zoroastriërs heel belangrijk zijn in verband met het brengen van de laatste eer aan de doden. In het boek wordt het omschreven als ‘lucht-begrafenissen’.
Baboe bevestigt het zelfbeeld van Darius positief, maar kan ook heel negatief zijn naar zijn vader en naar hem! Pillen… wat is dat nou, denk een beetje positief! De erkenning en de herkenning die hij van de ander nodig heeft krijgt hij wel van Shorab. Op het dak van het toiletgebouwtje in het park ervaart Darioesj voor het eerst dat er naar hem geluisterd wordt, ook al vallen er stiltes in het gesprek. Darioesj vertelt dat hij ervaart dat zijn vader de supermens is en hij de loser!
Als hij dan vraagt naar de vader van Shorab schrikt hij: deze zit in de gevangenis als politieke gevangene. Hij is Bahai en daar moet de regering niets van hebben. Hij zit nu in eenzame opsluiting in Teheran en zij mogen niet naar hem toe! Ik legde mijn hand op de schouder van Shorab, het kostte me moeite.. ik begreep niet hoe Shorab dit kon doen zonder er bij na te denken. . Maar na het eerste ogenblik voelde het oké.
Na dit eerste echte gesprek volgen er meer, maar dat is vooral aan Shorab te danken, want Darioesj blijft moeite houden met het onder woorden brengen van zijn emotie en gevoel. Ook al put de familie zich uit in positieve en aardige opmerkingen, en geeft mamoe hem complimentjes … er hoeft maar iets te gebeuren en Darioesj valt weer terug.. Hij voelt wel de vriendschap van Shorab en wil graag iets voor hem doen. Hij koopt voetbalschoenen voor hem, maar wil die pas bij het afscheid geven.
Vlak voor het afscheid slaat het noodlot bij Shorab toe… Hoe moet dat met het afscheid..
Het was in de VS weer tijd om Darius te worden. Het was me eindelijk gelukt om van binnen open te gaan.
“…. Papa keek me aan… Alles oké jongen ..Ja papa, zei ik. Ik nam langzaam een grote slok thee! Alles oké! … (blz 306)
Dit boek verdient een ruimer lezerspubliek dan alleen de Young Adult lezers. Ook de oudere ‘adults’ zullen dit boek zeker waarderen! Het is een aanrader.
****