Wie de geschiedenis niet kent, is gedoemd haar te herhalen!

Onderdrukt door de verlosser
een zoektocht naar Stalins erfenis in het Rusland van nu.

“Wie de geschiedenis niet kent, is gedoemd haar te herhalen.”
Deze quote haalt Hester den Boer aan in haar historische non-fictie boek: ‘Onderdrukt door de verlosser’.
Den Boer studeerde o.a. Russisch, is onderzoeksjournalist en fotograaf. Zij woonde een tijd in Rusland en merkte dat onder Poetin de erfenis van Stalin steeds populairder werd. Zij vroeg zich af: “Hoe kan dat? Hoe wil ik Rusland kunnen begrijpen zonder dit te onderzoeken.”
In de Proloog wordt de aanleiding en het begin van dit boek duidelijk beschreven. Het ontdekken van een massagraf in Kolpasjevo in 1979. De KGB verbood toen de dorpelingen om er ooit over te praten!
Den Boers eerste reisdoel is dus Kolpasjevo. Ze maakt van het doel van haar reis geen geheim. Via internet zoekt ze contacten in die plaats en komt vaak uit bij het plaatselijke kleine musum. Gelukkig heeft dit kleine stadsmuseum een ‘eerlijk’ hoekje waar ze het vinden van dit massagraf wel weergeven.
Ook benadert zij mensen van ‘Memorial’, een organisatie die sinds de glasnost van Gorbatsjov onderzoek doet naar de terreur van het Stalinistische regime. Sinds Poetin is ‘Memorial’ aangemerkt als buitenlands agentschap, met andere woorden: let op dit zijn spionnen.
Onder Poetin wordt Stalin neergezet als een groot staatsman, die Rusland leidde naar de overwinning op de nazi’s in de tweede wereldoorlog. Deze overwinningsdag wordt nog steeds groots gevierd! De Russen moeten trots zijn, ze moeten trots leren zijn op hun eigen verleden, zegt Poetin.
Op weg naar de andere kampen van de Goelag (= in het Russisch: Glavnoje Oepravlenië Lagerej. In het Nederlands: Hoofddirectoraat Kampen) interviewt Den Boer de ‘gewone ‘Rus. Zij is altijd voorzichtig met haar reactie, je weet nooit wie je tegenover je hebt. Het is balanceren in communicatie, in antwoorden, soms glimlachen, soms zwijgen, soms knikken en doorvragen .
Hoe goed heeft de propaganda gewerkt? Weten de mensen wel wat er is gebeurd? Wil men er nog wel aan herinnerd worden? Op scholen wordt er aan de Stalin-terreur geen aandacht besteed. Er is een gestandaardiseerd tekstboek over Stalin in het onderwijs ingevoerd.
Het Kremlin draait zelfs alle feiten om. In het strafkamp Sandaroch vlakbij de Finse grens is in een massagraf een groot aantal slachtoffers ontdekt. Nee, zegt het Kremlin, dat waren geen terreur slachtoffers, maar Sovjet soldaten die door de het oprukkende Finse leger t tijdens de tweede wereld oorlog zijn gedood. Het is zelfs niet ondenkbaar dat in de toekomst deze plek een herdenkingsplaats voor slachtoffers van de Finse terreur wordt (pag.65)
Soms wil men er ook niet aan herinnerd worden . De directeur van Memorial St.Petersburg: (pag 64)
“… de herinnering aan de grote terreur is niet alleen herinnering, het is nog steeds relevant. Joeri Dimitriëv ( zie foto) die onderzoek deed naar de namen van slachtoffers van het Stalin regime in Karelië is op valse aanklacht gearresteerd. De repressie van Stalin werkt nog steeds!
Den Boer heeft veel kampen bezocht en zij geeft bizar imposante cijfers over slachtoffers. Het is niet alleen de onderdrukking, de repressie, het zijn niet alleen de massa executies die duizenden slachtoffers maken. De mislukte collectivisatie van de landbouw en rendierkuddes eiste miljoenen door de hongersnood die dit ten gevolge had!
Er zijn veel spontane contacten, Den Boer komt bij Marta thuis. Haar ouders (en hele familie) hebben als artistiek, liberaal en tikje excentriek gezin geleden onder Stalin. Marta heeft voor haar vader voor rehabilitatie gezorgd (zie foto) Zelf is ze als dochter ook gerehabiliteerd. Dit soort aanvragen wordt tot op de dag van vandaag nog steeds gedaan.
Den Boer: De Russische samenleving is complex, één verklaring valt er niet te geven. De meeste Russen interesseert het gewoon niet! Ouders spreken er niet over met hun kinderen. Het Kremlin houdt niet van openheid . Onafhankelijke kritische oppositie dat is de vijand van het volk.
Aan Stalin of Poetin wordt niet meer getwijfeld.
Den Boer geeft tussen de historische informatie door de levendige verhalen, compleet met foto’s, van de slachtoffers zelf. Dat imponeert, dat geeft de cijfers een gezicht!
Vladimir Berezovski: (pag 196) “… of je Stalin verantwoordelijk kunt houden? Hij heeft dit land groot gemaakt. En de slachtoffers? Tja, dat is het lot dat God aan dit land heeft gegeven.”
Een imposant boek voor zowel de fictie als nog fictie lezer!