Verrassend actueel

TSJIP DE LEEUWENTEMMER
Willem Elsschot

Verrassend actueel.
Elsschot beschrijft in Tsjip de Leeuwentemmer verrassende actuele thema’s: buitenlandse studenten, het strakke harnas dat familie en gezin reguleert, scheiding en ruzie om het kind. Met een illusionaire blik op de huidige samenleving heeft hij hierover een prachtige roman geschreven.
Saillant detail is dat de gezinssamenstelling in de roman veel lijkt op die van de auteur zelf. Ook in de realiteit is zijn dochter Adele met de Pool Maniewski getrouwd en hebben zij een zoon Jan. Maar let op: het is geen autobiografie, het is een roman!
Het boek begint met ‘Opdracht’. Dit wordt na het verhaal over Tsjip in ‘Achter de schermen’ nader toegelicht.
Adele, de dochter van Frans Laarmans, studeert in Antwerpen samen met de Poolse student Bennek Maniewski. Zij helpen elkaar bij de studie, maar ‘de Pool’ blijft hangen en sluit zich aan bij de familie “… ons broederschap..”
Elsschot gebruikt meer van dit soort vergelijkingen. In de Leeuwentemmer vergelijkt hij zijn gezin met de bemanning van een “… de Roomsche galei van de rederij…”
Door een humorvolle beschrijving van diverse situaties levert de auteur vlijmscherpe kritiek op kerk en religie. De vader van Bennek die hardop staat te bidden in een atheïstisch gezin, de voorlichting van pa Frans Laarmans aan zijn dochter Adele over wat het katholieke geloof inhoudt.
Ook de politieke situatie neemt hij op de korrel. Het bouwen van forten aan de Duitse grens, de politieke situatie tussen Duitsland en Polen.
In de Leeuwentemmer lezen we via de brieven die pa Laarmans aan zijn zoon Albert schrijft hoe het Adele en Bennek als een getrouwd stel en kleine Jan II in Polen vergaat.
Pa Laarmans is dolgelukkig met zijn kleinzoon en als deze in België komt logeren met zijn moeder, filosofeert hij met grootvader over: “… wie is de sterkste, wie is de grootste, wie verplettert wie … Potdomme daar ligt er al weer een onder mijn machine!”(blz 167)
Laarmans en kleinzoon sluiten een pact: de mannen van de Dorre Bladeren.
Helaas houdt het huwelijk van Adele en Bennek geen stand, ze verschillen veel te veel.
Nadat Jan II voor een bezoek naar Polen moest, kot hij niet meer terug. Adele is ‘krom en stom’. Gelukkig komt zij tot handelen en weet net voor Duitsland Polen binnen valt , Jan terug te smokkelen naar België. Jan vaart weer “… onder de zwarte vlag van onze rederij. Maar we zijn geen zeerovers, we zijn geen kapers….”
Elsschot geeft een idealistisch tintje aan het eind van de Leeuwentemmer. Ooit zal en begrip en verbroedering komen zodat de Leeuwentemmer de Eenzame ( vader Maniewski) en de Oude Vrouw ( oma Maniewski) kan bezoeken.