spannende oorlogsroman

“Van de liefde en de zee” van Willem Erné is een oorlogsroman gebaseerd op de geschiedenis van J.J. Erenstein, de grootvader van Erné’s vrouw. Ik neem aan dat hij staat voor Koos Siemelink, eerste machinist van het koopvaardijschip de SS Padong.

Eind april 1940 is Koos Siemelink met drie collegae scheepsmaten, Tom Werkman de scheepstimmerman, Benjamin Meijer de marconist en Klaas Toet de olieman, in New York, waar ze in verband met een reparatie aan hun schip wat langer liggen. Ze hebben verlof en gaan naar de grote wereldtentoonstelling aldaar, metafoor voor de rooskleurige toekomst.
Door hun oponthoud in New York komen ze niet meer op tijd thuis omdat 10 mei de oorlog uitbreekt. Ze blijven in Liverpool en Koos en zijn maten worden gedwongen als ervaren scheepslui te dienen in de konvooien van de grote koopvaardijschepen tussen Liverpool en Canada, om goederen te halen of te brengen. Niet ongevaarlijk vanwege torpedoboten, U-boten en vanuit de lucht de Luftwaffe die hen op zee belagen.
Intussen zitten Koos’ vrouw Marianne en zoon Gerhard (13) thuis in Utrecht, de Duitse bezetter deelt de lakens uit en langzaam wordt hun steeds meer vrijheid ontnomen. Gerhards oom, broer van zijn moeder, is een NSB’er, die bij zijn zuster in de kost is, en dit zorgt voor interessante wrijving.
De jonge Gerhard is muzikaal en slim en mag naar het Reformatorisch Gymnasium, hij denkt na over de dingen en juist door de aanwezigheid van een NSB’er in het gezin wordt hij bewuster van zijn eigen anti-Duitse gevoelens. Hij krijgt een joods vriendinnetje, zijn klasgenoot Rebecca, en wordt geconfronteerd met hun problematiek. Als er een NSB-leraar wordt aangesteld, ontdekt hij wie de verzetsmensen om hem heen zijn. Hij heeft zijn ogen niet in zijn zak en wil zelf ook wat doen voor het verzet, maar hij is nog te jong.
Met Koos, Gerhards vader, is er geen contact. Tussen de konvooivaarten naar Halifax zit hij steeds een paar weken in Liverpool, een belangrijke havenstad die ernstig gebombardeerd wordt. Koos leert de kordate Marian kennen, een RAF-pilote, met wie hij een liefdesrelatie krijgt. Zij noemt hem Jake en hij ontdekt dat zijn huwelijk minder perfect was dan zijn relatie is met Engelse Marian. Maar het zijn onzekere tijden, de angst dat iedere dag hun laatste samen zal zijn, is voelbaar.

In afwisselende hoofdstukken tussen Utrecht en Liverpool krijgt de lezer steeds meer mee van de gebeurtenissen in dat eerste anderhalve oorlogsjaar. De terreur van de NSB, en de reacties op de bezetter enerzijds in Nederland en het leven in Engeland werpen een licht op het gewone, dagelijkse leven van toen.

Willem Erné schrijft met vlotte pen en heeft kennis van zaken, die hij via levendige dialogen doseert. Zo krijgt de lezer ongemerkt veel achtergrondinformatie over de wereldtentoonstelling in New York, de opkomst van het Nazisme, de Spaanse burgeroorlog en het Joodse vraagstuk, om iets te noemen. Wetenschap die men anno 1941 allemaal gewoon wist.
De belangrijkste personages zijn Koos Siemelink en zijn zoon Gerhard, maar Erné schroomt niet om de perspectieven ook bij moeder Marianne of haar vriendin Tinie te leggen. Ook Werkman, Meier en Toet, de scheepsmaten van Koos volgen we soms in hun dagelijks leven. Een goede manier om met de verschillende karakters sterker mee te leven.

Het verhaal eindigt min of meer als een avonturenroman. Koos Siemelink vindt een weg om terug naar Nederland te komen om zich bij zijn vrouw en zoon te voegen. Als hij oog in oog komt te staan met de grootste vijand uit zijn jeugd zet dat een heel nieuwe toon.
“Van de liefde en de zee” heeft een sterk open einde. De lezer mag zelf invullen hoe het verder zal aflopen met de familie Siemelink. Een open einde dat vraagt om een vervolg. Een verzetsroman bijvoorbeeld, waarin vader en zoon de hoofdrol zullen spelen. Uiteindelijk hebben we nog ruim drie jaar oorlog voor de boeg, als deze roman na 448 bladzijden eindigt in oktober 1941.

Willem Frederik Erné (Utrecht, 1953) is schrijver, vertaler en musicus. Hij werkte jarenlang als multi-instrumentalist bij Seth Gaaikema, Tineke Schouten en Henk Elsink. Eerder schreef hij “De arrogantie van het doorgeefluik”. Hij is getrouwd met Marguerite en woont in Duitsland.