Een heel mooi boek over een verschrikkelijke tijd

Er zijn boeken die je niet vergeet omdat ze zo mooi geschreven en bedacht zijn, er is ook de categorie waargebeurde boeken die je niet vergeet, omdat de werkelijkheid niet te bevatten is. Als zo’n boek ook nog eens mooi geschreven is, is het helemaal bijzonder. Zo’n boek is Is dit een mens van Primo Levi.
Primo Levi was een Italiaanse jood die bij een partizaanse verzetsbeweging was gegaan. Een infiltrant verraadde dit groepje en ze werden opgepakt. Het leek Primo veiliger om te zeggen dat hij een Italiaan van joodse afkomst was dan dat hij partizaan was. De Italiaanse fascisten leverden hem vervolgens uit aan de Duitsers, die hem met 650 andere Italiaanse joden op een transport naar Auschwitz zetten. Primo heeft Auschwitz overleefd en daar in 1946 dit boek overgeschreven.
Primo begint het voorwoord met een verontschuldiging: “Tot mijn geluk ben ik pas in 1944 naar Auschwitz gedeporteerd…”. Over overlevingsschuld gesproken! Van het hele transport hebben uiteindelijk maar 5 mensen de tweede wereldoorlog overleefd, dus die geluksfactor viel wel mee.
Primo heeft niet in het vernietigingskamp gezeten, maar er vlak naast in het kamp Buna-Monowitz, waar hij ter werk werd gesteld. In dit boek beschrijft hij het sociale leven in het kamp of Lager, de onverklaarbare keuzes die gemaakt werden en die konden bepalen of je dood ging of bleef leven. Het geeft een goed beeld van de overlevingsstrijd en hoe mensen daar verschillend op reageren. Bijvoorbeeld over Null Achtzehn: “ Hij heeft geen andere naam dan deze. Nul achttien, de laatste drie cijfers van zijn inschrijvingsnummer: alsof iedereen begrepen had dat alleen een mens een naam verdient en dat Null Achtzehn geen mens meer is. Ik geloof dat hij zijn naam zelf ook vergeten is: in ieder geval gedraagt hij zichzelf zo.”
Zijn opmerkingsgave en de intentie om het leven in het Lager zo goed mogelijk te beschrijven maakt het voor mij zo’n mooi boek. Hij probeert vooral feiten en situaties te beschrijven, waardoor het boek makkelijker te lezen is dan je verwacht bij dit onderwerp. Het boek is ook geschreven als waarschuwing voor hoe de mensheid kan zijn en hoe gevaarlijk naar zijn mening “de weg is die bij nationalistisch fanatisme en de weigering om redelijk te denken begint”.
Als je dit boek hebt of gaat gelezen, raad ik je wel aan om ook Het respijt te lezen, want het was na de bevrijding zeker niet zo maar een eenvoudige weg naar huis voor de overlevenden, in Het respijt vertelt Primo over zijn terugreis.
Is dit een mens krijgt van mij 5 sterren.