Lezersrecensie
Een betoverend boek
‘De geesten van Hill House’ van Shirley Jackson is zo’n boek waar je ’s middags in begint, ’s avonds voor het slapengaan nog een halfuurtje in wilt lezen en dat je om half drie ’s nachts noodgedwongen dichtslaat omdat het uit is.
Dit boek wordt gezien als één van de beste horrorverhalen ooit en het is een klassieker. Je zou dus verwachten dat het alleen maar kan tegenvallen – maar niets is minder waar. Het boek gaat over vier personages (een professor, twee jonge vrouwen en een jonge man) die tijdelijk Hill House betrekken, een huis waar het zou spoken. De focus ligt op Eleanor, een personage dat ik fantastisch vind vanaf de tweede zin die over haar gaat:
‘De enige persoon aan wie ze, nu haar moeder dood was, een uitgesproken hekel had, was haar zus.’
Ze woont bij deze zus, de echtgenoot van de zus en het vijfjarige dochtertje van de zus; ze slaapt op een stretcher in de kinderkamer. Als ze naar Hill House vertrekt, willen haar zus en zwager haar de auto (waaraan Eleanor meebetaalt) niet laten lenen, dus ze jat hem. De autorit naar Hill House is een soort dronken mengeling van vrijheid en fantasie, briljant geschreven, speels, uitgelaten, grappig… maar de rit gaat ook té soepel. Het huis trekt Eleanor haast naar zich toe.
Eleanor is een onzeker personage, ze wil dolgraag ergens bij horen en ze vraagt zich ’s avonds, wanneer ze alleen in haar kamer is, af of ze tijdens de gesprekken die ze overdag heeft gevoerd iets verkeerds heeft gezegd. Bijna vanzelfsprekend gaat die eenzaamheid gepaard met jaloezie. De andere jonge vrouw in het huis, Theodora, lijkt aantrekkelijker te zijn en meer aandacht te krijgen van Luke, de man. Naast deze jaloezie lijkt er een andere spanning aanwezig te zijn tussen Eleanor en Theodora, één die heel lastig te benoemen is. Het is een soort intieme spanning, broeierig, als een zomeravond wanneer er onweer is voorspeld. Ze trekken elkaars kleren aan, noemen elkaar nichtjes, zitten ’s avonds loom naast elkaar voor de haard en omhelzen elkaar ’s nachts onder de deken, wanneer het huis tegen de deuren bonkt om hen te verslinden.
Een andere belangrijke vrouw is Eleanors overleden moeder. Hoewel Shirley Jackson meer verzwijgt dan vertelt (dat doet ze trouwens bij alles en dat werkt heel goed), voel je aan alles wat voor beklemmende relatie Eleanor met haar moeder moet hebben gehad. Eigenlijk heeft Eleanor nooit de ruimte gehad om volwassen te worden, om verliefd te worden, om te falen, waardoor ze het alle drie niet durft. In zekere zin is ze nog een kind (dat verbeeld wordt doordat ze bijvoorbeeld in de kinderkamer slaapt). Zoals in het uitstekende nawoord ook wordt opgemerkt, zijn overal in het boek verwijzingen te vinden naar kinderen, maar ook naar tweelingen, vrouwen en natuur. Het enige wat Eleanor lijkt te willen, is iemand die voor haar zorgt.
Los van de personages, de psychologie en de thematiek schrijft Jackson ook gewoon enorm goed. Haar toon kan zomaar overslaan naar een soort subtiele humor of ironie, zoals hier:
‘Het koude groen van de tafelbladen reflecteerde mistroostig in de donkere tegels rond de haard; de onvermijdelijke lambrisering werd hier en daar allerminst opgevrolijkt door een reeks sporttaferelen die uitsluitend gewijd leken te zijn aan diverse manieren om wilde dieren om zeep te helpen.’
Jackson heeft ook het talent om scènes onverwacht compleet te laten ontsporen. Theodora en Eleanor willen een kijkje nemen in de keuken van Hill House, maar mevrouw Dudley – degene die het huishouden regelt, een geweldig personage dat eng en grappig tegelijk is – is daar. Als Theodora uitlegt wat ze komen doen, verlaat mevrouw Dudley de keuken. Dan gebeurt er dit:
‘Theodora keek enkele ogenblikken met een scheef hoofd naar de deuropening en zei toen: “Ik vraag me af of mevrouw Dudley een zwak voor me heeft, echt waar.”
“Ik vermoed dat ze naar boven gaat om zich aan de toren op te hangen,” zei Eleanor.’
Bij Jackson weet je nooit waar je aan toe bent. De dialogen ontsporen vrijwel allemaal, ze veranderen in spelletjes tussen fantasie en werkelijkheid, met enge zinnen die steeds herhaald worden (‘Wat zich niet versmelt moet sterven’, van Shakespeare), personages die vervreemden van elkaar en van de lezer, verhoudingen die op scherp worden gezet, woorden die schuren en een constante dreiging achter simpele opmerkingen. Ik ken eigenlijk geen enkele auteur wiens schrijfstijl te vergelijken is met die van Jackson – behalve Jackson zelf, haar geweldige roman ‘We hebben altijd in het kasteel gewoond’ heeft diezelfde absurde dialogen, een absolute aanrader.
‘De geesten van Hill House’ is eng, daarvoor is het horror. Het huis is eigenlijk ook een soort personage, net als de ring in ‘The Lord of the Rings’ (vooral in de films, waar opzettelijk is geprobeerd dat effect tot stand te brengen). Het wil iets. Het mist iets. Het verlangt naar iets. De opbouw van het verhaal is misschien voor de echte horrorfan wat traag, maar die opbouw is nodig. Dit boek is meer dan horror. Stukje bij beetje krijgt het huis de personages in haar greep (dit is geen spoiler hoor, ik heb deze zin gewoon een soort van gejat van de flaptekst) en uiteindelijk werkt Jackson toe naar de verpletterende climax.
Ik las ergens dat ‘De geesten van Hill House’ vergeleken kan worden met ‘Wuthering Heights’ (van Emily Brontë), maar daar ben ik het niet mee eens. Qua verhaalverloop zie ik eigenlijk geen overeenkomsten en ook zijn het twee totaal anders geschreven boeken. ‘Wuthering Heights’ is zo’n boek dat je laat begrijpen waarom er mensen bestaan die niet van lezen houden, terwijl je ‘De geesten van Hill House’ het liefst zou uitdelen op middelbare scholen om jongeren aan het lezen te krijgen. Het eerstgenoemde boek is complete ellende, dat zuigt tijdens het lezen alle energie uit je weg, terwijl ‘De geesten van Hill House’ juist een heel energiek boek is.
Shirley Jackson weet de lezer opnieuw te betoveren met haar half occulte, half realistische proza, met thema’s die haarfijn in elkaar overlopen en zinnen die je verrassen voordat je bij de punt bent. Het is heel knap dat het halve boek na het einde opeens een andere lading krijgt en de manier waarop het begin en het einde verweven zijn, hoe rond het verhaal is, is geniaal.
Er is nu natuurlijk ook de serie op Netflix, ‘The Haunting of Hill House’, die is gebaseerd op dit boek, maar ik heb begrepen dat de verhaallijn totaal anders is, dus dat je de serie kunt kijken is geen excuus – ga dit boek lezen. Het is een klassieker, de schrijfstijl is uniek en de Nederlandse editie is nog prachtig vormgegeven ook.
5 sterren.
Dit boek wordt gezien als één van de beste horrorverhalen ooit en het is een klassieker. Je zou dus verwachten dat het alleen maar kan tegenvallen – maar niets is minder waar. Het boek gaat over vier personages (een professor, twee jonge vrouwen en een jonge man) die tijdelijk Hill House betrekken, een huis waar het zou spoken. De focus ligt op Eleanor, een personage dat ik fantastisch vind vanaf de tweede zin die over haar gaat:
‘De enige persoon aan wie ze, nu haar moeder dood was, een uitgesproken hekel had, was haar zus.’
Ze woont bij deze zus, de echtgenoot van de zus en het vijfjarige dochtertje van de zus; ze slaapt op een stretcher in de kinderkamer. Als ze naar Hill House vertrekt, willen haar zus en zwager haar de auto (waaraan Eleanor meebetaalt) niet laten lenen, dus ze jat hem. De autorit naar Hill House is een soort dronken mengeling van vrijheid en fantasie, briljant geschreven, speels, uitgelaten, grappig… maar de rit gaat ook té soepel. Het huis trekt Eleanor haast naar zich toe.
Eleanor is een onzeker personage, ze wil dolgraag ergens bij horen en ze vraagt zich ’s avonds, wanneer ze alleen in haar kamer is, af of ze tijdens de gesprekken die ze overdag heeft gevoerd iets verkeerds heeft gezegd. Bijna vanzelfsprekend gaat die eenzaamheid gepaard met jaloezie. De andere jonge vrouw in het huis, Theodora, lijkt aantrekkelijker te zijn en meer aandacht te krijgen van Luke, de man. Naast deze jaloezie lijkt er een andere spanning aanwezig te zijn tussen Eleanor en Theodora, één die heel lastig te benoemen is. Het is een soort intieme spanning, broeierig, als een zomeravond wanneer er onweer is voorspeld. Ze trekken elkaars kleren aan, noemen elkaar nichtjes, zitten ’s avonds loom naast elkaar voor de haard en omhelzen elkaar ’s nachts onder de deken, wanneer het huis tegen de deuren bonkt om hen te verslinden.
Een andere belangrijke vrouw is Eleanors overleden moeder. Hoewel Shirley Jackson meer verzwijgt dan vertelt (dat doet ze trouwens bij alles en dat werkt heel goed), voel je aan alles wat voor beklemmende relatie Eleanor met haar moeder moet hebben gehad. Eigenlijk heeft Eleanor nooit de ruimte gehad om volwassen te worden, om verliefd te worden, om te falen, waardoor ze het alle drie niet durft. In zekere zin is ze nog een kind (dat verbeeld wordt doordat ze bijvoorbeeld in de kinderkamer slaapt). Zoals in het uitstekende nawoord ook wordt opgemerkt, zijn overal in het boek verwijzingen te vinden naar kinderen, maar ook naar tweelingen, vrouwen en natuur. Het enige wat Eleanor lijkt te willen, is iemand die voor haar zorgt.
Los van de personages, de psychologie en de thematiek schrijft Jackson ook gewoon enorm goed. Haar toon kan zomaar overslaan naar een soort subtiele humor of ironie, zoals hier:
‘Het koude groen van de tafelbladen reflecteerde mistroostig in de donkere tegels rond de haard; de onvermijdelijke lambrisering werd hier en daar allerminst opgevrolijkt door een reeks sporttaferelen die uitsluitend gewijd leken te zijn aan diverse manieren om wilde dieren om zeep te helpen.’
Jackson heeft ook het talent om scènes onverwacht compleet te laten ontsporen. Theodora en Eleanor willen een kijkje nemen in de keuken van Hill House, maar mevrouw Dudley – degene die het huishouden regelt, een geweldig personage dat eng en grappig tegelijk is – is daar. Als Theodora uitlegt wat ze komen doen, verlaat mevrouw Dudley de keuken. Dan gebeurt er dit:
‘Theodora keek enkele ogenblikken met een scheef hoofd naar de deuropening en zei toen: “Ik vraag me af of mevrouw Dudley een zwak voor me heeft, echt waar.”
“Ik vermoed dat ze naar boven gaat om zich aan de toren op te hangen,” zei Eleanor.’
Bij Jackson weet je nooit waar je aan toe bent. De dialogen ontsporen vrijwel allemaal, ze veranderen in spelletjes tussen fantasie en werkelijkheid, met enge zinnen die steeds herhaald worden (‘Wat zich niet versmelt moet sterven’, van Shakespeare), personages die vervreemden van elkaar en van de lezer, verhoudingen die op scherp worden gezet, woorden die schuren en een constante dreiging achter simpele opmerkingen. Ik ken eigenlijk geen enkele auteur wiens schrijfstijl te vergelijken is met die van Jackson – behalve Jackson zelf, haar geweldige roman ‘We hebben altijd in het kasteel gewoond’ heeft diezelfde absurde dialogen, een absolute aanrader.
‘De geesten van Hill House’ is eng, daarvoor is het horror. Het huis is eigenlijk ook een soort personage, net als de ring in ‘The Lord of the Rings’ (vooral in de films, waar opzettelijk is geprobeerd dat effect tot stand te brengen). Het wil iets. Het mist iets. Het verlangt naar iets. De opbouw van het verhaal is misschien voor de echte horrorfan wat traag, maar die opbouw is nodig. Dit boek is meer dan horror. Stukje bij beetje krijgt het huis de personages in haar greep (dit is geen spoiler hoor, ik heb deze zin gewoon een soort van gejat van de flaptekst) en uiteindelijk werkt Jackson toe naar de verpletterende climax.
Ik las ergens dat ‘De geesten van Hill House’ vergeleken kan worden met ‘Wuthering Heights’ (van Emily Brontë), maar daar ben ik het niet mee eens. Qua verhaalverloop zie ik eigenlijk geen overeenkomsten en ook zijn het twee totaal anders geschreven boeken. ‘Wuthering Heights’ is zo’n boek dat je laat begrijpen waarom er mensen bestaan die niet van lezen houden, terwijl je ‘De geesten van Hill House’ het liefst zou uitdelen op middelbare scholen om jongeren aan het lezen te krijgen. Het eerstgenoemde boek is complete ellende, dat zuigt tijdens het lezen alle energie uit je weg, terwijl ‘De geesten van Hill House’ juist een heel energiek boek is.
Shirley Jackson weet de lezer opnieuw te betoveren met haar half occulte, half realistische proza, met thema’s die haarfijn in elkaar overlopen en zinnen die je verrassen voordat je bij de punt bent. Het is heel knap dat het halve boek na het einde opeens een andere lading krijgt en de manier waarop het begin en het einde verweven zijn, hoe rond het verhaal is, is geniaal.
Er is nu natuurlijk ook de serie op Netflix, ‘The Haunting of Hill House’, die is gebaseerd op dit boek, maar ik heb begrepen dat de verhaallijn totaal anders is, dus dat je de serie kunt kijken is geen excuus – ga dit boek lezen. Het is een klassieker, de schrijfstijl is uniek en de Nederlandse editie is nog prachtig vormgegeven ook.
5 sterren.
2
2
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Marjolijn van de Gender
Gesponsord
Deze thriller trekt je razendsnel mee in een complot met onbetrouwbare staatslieden met hun eigen agenda's, internationale conflicten en hoogoplopende bedreigingen voor de samenleving.
