Meer een schets dan een verhaal

Ik hoor vaak dat lezen een vorm van escapisme is. Ooit dacht ik dat zelf ook, toen ik jonger was en meende dat ik iets van literatuur wist. Inmiddels weet ik beter: lezen is jezelf confronteren met de realiteit. In goede fictie laat de schrijver je de wereld vanuit een nieuw perspectief zien en in goede non-fictie gebeurt hetzelfde. Een boek uit categorie ‘goede non-fictie’ is 'Ik kan er nét niet bij', geschreven door Sander Verheijen.

Verheijen beschrijft in het boek zijn leven met zijn vrouw Jip en met hun twee zoontjes: Willem en Maurits. Willem is geboren met een hersenafwijking en Maurits blijkt autisme te hebben. In heel veel korte hoofdstukjes, sommige maar een halve pagina lang, zie je hoe het gezin in elkaar steekt en hoe Verheijen en zijn vrouw roeien met de riemen die ze hebben.

Net als de hoofdstukken zijn de zinnen kort. De schrijfstijl is helder en het verhaal wordt enigszins afstandelijk verteld, waardoor je je als lezer niet aan een dagboekachtige sentimentele berg ‘dit moet ontroerend zijn, vind het ontroerend, verdomme!’- hoeft te ergeren. Verheijen vertelt het verhaal en laat de rest aan de lezer over. Door de afstandelijkheid heb je de ruimte om de hoofdstukken zelf te interpreteren. Dat werkt heel ontwapenend, want omdat de auteur niet over de lezer oordeelt, oordeelt de lezer ook niet over de auteur.

Aan de andere kant spaart de auteur zichzelf absoluut niet. We lezen veel over de onzekerheden die Jip en hij meemaken, over de zorgen, maar ook over hun vermogen om zich aan te passen. Dat alles zonder dat er zelfmedelijden aan te pas komt. Dat heeft als gevolg dat er naast een afstandelijke kant ook een menselijke kant aan het verhaal zit. Wanneer je samen bent met de liefde van je leven en na een hoop gedoe eindelijk je kinderwens in vervulling ziet gaan, zou je volgens een Amerikaanse film the end hebben bereikt. Zo werkt het leven niet, voor niemand. Dat voelt als het thema van het boek, waardoor het verhaal je ook meetrekt als je geen kinderen wilt of hebt.

De auteur vertelt in het boek dat hij het verhaal vertelt om anderen te helpen. Ik vermoed dat er daarom is gekozen voor de toegankelijke, strakke, sobere schrijfstijl. Een bijkomend effect daarvan is dat dit boek eigenlijk meer een portret is dan een boek, meer een schets dan een verhaal.

Het is lastig om 'Ik kan er nét niet bij' een cijfer te geven. Het is een goed geschreven boek en ik kan het waarderen dat het geen ‘zielig’ boek is, er is zelfs humor in te vinden en vaak wordt er iets met een knipoog verteld. Het enige wat ik graag anders had willen zien, was de uitwerking van de personages. Die is nu vaak iets te subtiel. Ik kan dat begrijpen, want het lijkt me intens moeilijk om over bekenden te schrijven, laat staan over je eigen gezin. Er is nu een indrukwekkend verhaal en er is een goede, doordachte schrijfstijl, maar door dat hoge niveau vallen de personages een beetje weg. Als dit fictie was geweest, had ik gezegd dat ik ze net niet memorabel genoeg vond.

Ik ben heel benieuwd naar een volgend boek van deze auteur.