Duidelijk verloren controle!

'Je hebt altijd een keuze. Ook als je geen keuze hebt.' Deze boodschap staat centraal in Controle!. Esther van der Ham beschrijft het leven van Marjolein en laat zien hoe zij de controle steeds meer dreigt te verliezen. Echter, zij heeft een keuze. Elke keer opnieuw.

Vrijwel direct wordt de lezer met een enorme portie ellende opgescheept. Marjolein heeft een relatie met Luc, maar is allesbehalve gelukkig. Bovendien heeft ze een, volgens haar, ronduit slechte opvoeding genoten, iets waar ze tot op de dag van vandaag last van heeft. Ze heeft één grote hobby: zingen in een koor, het liefst samen met de knappe Dominique.

Wanneer Marjolein hoort dat ze een duet met Dominique mag zingen, is ze dolgelukkig. Ze wil mee naar Stockholm voor de repetities en niets kan haar gelukkiger maken. Maar dan stort haar wereld in: Luc overlijdt bij een ongeluk, Marjolein blijkt iets in haar borst te hebben en er ontstaan financiële problemen. Tegelijkertijd wordt Stockholm onzeker. Kan ze haar kinderen wel achterlaten? Hoe gaat ze de ontstane chaos herstellen? Langzaam maar zeker lijkt Marjolein dieper in de put der ellende te vallen.

Zo beschreven lijkt Controle! een aantrekkelijk, gebeurtenisvol boek. Echter, schijn bedriegt: Controle! blijkt een kat in de zak. De eerste passages uit het verhaal zijn louter negatief. Van der Ham maakt zich schuldig aan het gebruik van een zeer vertelachtige verteltrant en schept met Marjolein een hoofdpersonage dat op geen enkele wijze sympathie opwekt. Ze is extreem negatief over haar zeurderige, te dikke, financieel inzichtloze, gamende man, “Altijd hetzelfde. Ik vraag iets, hij zegt ja en vergeet het net zo snel weer, waardoor er steeds chaos ontstaat”, en vertelt haar verhaal, maar showt niet: “Ik maak me zorgen om haar. Ik weet niet wat ik moet doen om het voor haar prettiger te maken en vraag me regelmatig af of het door mij komt dat ze zich zo voelt.” Tegelijkertijd knoopt Van der Ham bij vlagen clichés aan elkaar en maakt ze van haar plot een uiterst voorspelbaar geheel: “Boeken waren en zijn voor mij een uitvlucht naar een droomwereld waar het beter is, of in ieder geval waar de ellende in de meeste gevallen goed afloopt.”

Het verhaal wordt iets aantrekkelijker wanneer Marjolein bij het koor komt. Van der Ham gebruikt meer dialogen en laat de beschrijvende verteltrant meer los. Helaas is daarmee veel gezegd. Controle! wordt een fragmentarisch geheel, waarbij de functie van sommige verhaalpassages onduidelijk is. Langzaam ontstaat het hap-snappatroon: een beetje over Marjoleins werk bij de boekhandel, een beetje over haar financiële problemen, een beetje over haar borstkanker, een beetje over Dominique en zijn stalker en een beetje over Marjoleins slechte opvoeding. Van der Ham wil simpelweg te veel vertellen in te korte tijd. Ze voegt ongeloofwaardig veel ellende toe aan het leven van Marjolein, ontneemt zichzelf daarmee de kans de diepte in te duiken en zorgt ervoor dat de lezer geen focus heeft. Moet je je richten op het werk? Op Marjoleins gezondheid? Het koor? Of misschien toch meer op Dominique en de stalker? Van der Ham lijkt niet in staat te selecteren en combineert de levensverhalen van zeker zeven mensen tot één overvol verhaal. Bovendien wordt haar verhaal gekenmerkt door te grote tijdsprongen, waardoor elke vorm van emotionele betrokkenheid verdwijnt: in amper vijf bladzijden is Luc overleden en begraven. Regelmatig missen verhaalelementen de broodnodige context om echt indruk te maken.

Dan rest het einde. Als klap op de vuurpijl voegt Van der Ham een Terug naar de kust-achtig verhaalelement toe, om zo enige vorm van spanning te creëren. Het is misplaatst, ongeloofwaardig en uiterst summier uitgewerkt. Helaas tekent dit Controle!. Het boek is te vol en tegelijkertijd te afstandelijk. Marjolein raakt de lezer niet en is bij vlagen onbegrijpelijk.