De jongen

“Als Pierrot was hij die ochtend opgestaan, maar als Pieter ging hij nu naar bed en viel als een blok in slaap.” John Boyne beschrijft in De jongen op de berg het leven van de jonge wees Pierrot. Net als in De jongen in de gestreepte pyjama vertelt Boyne een verhaal over de Tweede Wereldoorlog vanuit een schijnbaar onschuldig kind. Waar hij in zijn eerdere boek kiest voor een naïef, avontuurlijk jongetje dat de harten van de lezers steelt, maakt hij van Pierrot een wonderlijke jongen die de lezer boeit, woedend maakt en verdriet doet. Hij creëert een nazi-jongen.
Pierrot groeit met zijn Franse moeder en zijn Duitse vader op in Frankrijk. Zijn vader is getraumatiseerd door de Eerste Wereldoorlog en op een dag overlijdt hij. Wanneer Pierrots moeder ook overlijdt, is hij op jonge leeftijd wees. Na een korte periode bij zijn joodse, dove vriend Anshel te hebben gelogeerd, wordt Pierrot naar een weeshuis in Orlèans gestuurd. Daar wordt hij weggehaald door zijn tante Beatrix. Zij haalt hem naar het huis op de berg: het huis van Hitler. De kleine Pierrot, vanaf dat moment Pieter, komt in aanraking met Hitler. Is dit wel goed voor hem? Wat moet hij met zijn joodse vriend Anshel? Wat is zijn tante van plan?
Boyne begint zijn boek niet origineel. In veel dingen doet het boek denken aan De jongen in de gestreepte pyjama: Pierrot is een 8-jarige Duitse jongen tijdens de Tweede Wereldoorlog, zijn vader hoort bij de Duitsers, Pierrot is onwetend, soms wat naïef en avontuurlijk en hij is bevriend met een joodse jongen. Wie herkent Bruno niet? Daarbij gebruikt de schrijver in zijn verhaal diverse clichés. Zo is Pierrots vader gewelddadig en gebruikt hij alcohol om de geschiedenis te kunnen vergeten. Boyne keurt dit gedrag daarbij erg nadrukkelijk af: “Ik vind dat zelf ook niet leuk,’ zei papa zacht. ‘Maar soms is het alsof er een donkere wolk boven me hangt die ik niet weg kan krijgen. Daarom drink ik. Het helpt me te vergeten.”
Met de komst van Hitler in het huis waar Pierrot op dat moment verblijft, werpt Boyne een interessant gegeven op. Waar Bruno in De jongen in de gestreepte pyjama naïef, lief en vredelievend blijft, verandert Pierrot door Hitler in een echte nazi-jongen, een origineel gegeven. Door de zeer jonge Pierrot zinnen als “En nu weer aan je werk, ik wil het hier schoon hebben voordat de Führer er weer is” of “en ik ben een Scharführer die iets wil eten. Jij maakt die boterham voor me” in de mond te leggen, creëert Boyne woede bij de lezer. Je wilt niet dat Pierrot dit doet en zegt, je begrijpt hem niet. Tegelijkertijd blijft Pierrot naïef en kinds. Deze combinatie maakt hem zeer interessant.
Het verhaal zit knap in elkaar. Boyne verweeft feit en fictie op een originele wijze. Zo spelen allerlei feiten uit het leven van Hitler een rol in dit boek. Eva Braun wordt geïntroduceerd, Hitlers hond Blondi is aanwezig en het huis op de berg was echt het huis van Hitler. Boyne combineert deze feitelijkheden met een interessant verhaal rondom Pierrot. Door de vlotte schrijfstijl en het aantrekkelijke taalgebruik, is het verhaal goed te volgen en realistisch. Hartverscheurende opmerkingen als “Wat denk je, zouden we opnieuw kind kunnen zijn?” zorgen ervoor dat je Pierrot bijna alles wilt vergeven, hoe tegenstrijdig dit ook voelt. Boyne wekt je interesse door geheimzinnige opmerkingen: “Je moet me gehoorzamen, Pieter, ook al lijken de dingen die ik van je vraag soms misschien wat vreemd” en maakt het verhaal spannend door de onverwachte wendingen rondom tante Beatrix en de opstandige Katarina.
Hoewel het verloop vastligt, eindigt Boyne zijn verhaal toch origineel. Na het verlies van Duitsland moet Pierrot zijn leven oppakken. Boyne beschrijft dit in een betekenisvol epiloog, waar vriend Anshel een rol speelt. Daarmee maakt hij Pierrots verhaal rond. Helaas mist De jongen op de berg diepgang. De thematiek wordt wel besproken, maar krijgt niet heel veel podium. Ook de personages missen karaktereigenschappen, waardoor het moeilijk is ze echt te doorgronden. Echter, De jongen op de bergblijft een zeer aantrekkelijk verhaal dat je zult verslinden. De karakterverandering van Pierrot roept woede, onmacht, maar ook verdriet en soms zelfs vertedering op. “Goed, hij mocht dan jong zijn, bedacht hij, maar hij wist tenminste dat een doucheruimte bouwen zonder water onzin was.” De jongen op de bergverdient een plaats in je boekenkast!

Eerder op www.deleesfabriek.nl