Dingen die niet mogen

“Dat wat in de schemering zwart leek, blijkt scharlakenrood, een schreeuwende kleur die in de loop van de ochtend verstomt tot donkerbruin. Haar geopende ogen, eerst nog glanzend, drogen dof.” Met een flitsend, symbolisch proloog leidt Sabine van den Berg haar Dingen die niet mogen in. De setting van de rest van het verhaal? Het Nederlandse platteland waar een boerengezin een thrillerachtig leven leidt. Dingen die niet mogen past in Van den Bergs schrijverstraditie. Waar eerdere romans psychologisch van aard waren en ingingen op complexe relaties tussen vader en dochter, komt deze thematiek ook in dit verhaal naar voren. Dingen die niet mogen bevat een psychologisch sterk verhaal met een vleugje thrillerthematiek. Helaas gooit het verhaaltempo roet in het eten.

Van den Berg brengt ons met Aline terug naar het platteland. Aline woont met haar man Arend en haar kinderen Steven en Lineke in een dorpje waar jaren geleden een lustmoord gepleegd werd op meisje Eva. Aline leeft een teruggetrokken bestaan met boer Arend, de man met wie ze min of meer gedwongen moest trouwen. Vrijwel direct toont Van den Berg ons de kille, koude verhouding tussen de personages. Het lage tempo, de uitgebreide beschrijvingen en de missende dialogen ondersteunen de problematiek: communicatie mist. Het enige echte beetje contact treffen we aan tussen Steven en Lineke; Aline en Arend leven langs elkaar heen, ze zijn hun contact verloren: “Het raam is hun venster van contact.”

Via een depressieve, sfeerloze setting schetst Van den Berg de situatie: Lineke lijkt het lievelingetje van Arend, Steven trekt meer naar Aline. Daarbij werkt ze elke gedachtegang tot in de puntjes uit. Hoewel de psychologie hierdoor volledig uitgewerkt wordt, verliest het verhaal tempo. Op filmische wijze beschrijft Van den Berg elke handeling tot in den treure, waarbij ze de neiging heeft alles voor de lezer in te vullen, ook al geeft de setting voldoende informatie: “Ze hadden lange gesprekken, toen nog wel.” Wie gaat voor een thriller met veel actie, komt bedrogen uit. Dingen die niet mogen bevat een zeker spanning, maar op een ander vlak.

Met de komst van Linekes vriendje Jan, opent een nieuw verhaal. Jan is de broer van de vermoorde Eva en met zijn verhaal wordt de zaak rondom Eva heropend. Tegelijkertijd verduidelijkt Arends voorliefde voor Lineke en zijn afkeer van de andere twee gezinsleden. Langzaam maar zeker wordt de scheiding binnen het gezin groter en neemt de wanhoop en argwaan van Aline toe.

“‘Wat betekenen Steven en ik eigenlijk voor jou?’” Prachtig is hoe Van den Berg een ogenschijnlijk normaal gezin kan laten ontsporen door kleine dingen. Een simpele zonnebloem, een houten muis, een paling of een kapoentje zorgen ervoor dat het leven van de familieleden, een gespannen elastiek, knapt. Daarbij laat ze essentiële psychologische gedachtegangen aan bod komen. Niet alleen Steven en Lineke gaan steeds argwanender naar hun familie kijken, ook Aline trekt haar conclusies: “..zijn eigen verval zit hem niet echt dwars, hij hoeft niet de hele dag naar zichzelf te kijken. Nee, hij zou haar erin duwen, dat zou hij doen. Of hij zou, wanneer dat mogelijk was, voorgoed teruggaan naar de tijd van voor hun trouwen.”

Juist de uitwerking van de psychologie en de setting van het verhaal maakt Dingen die niet mogen bijzonder. Een voor de buitenwereld doodnormaal gezin dat beetje bij beetje kapot gaat (of misschien al is) maakt het verhaal realistisch. Boodschappen die Van den Berg geeft, zijn indrukwekkend. Ze laat personages spreken: “Steven geeft zijn leven lucht, denkt Aline. Door zijn vioolspel, maar ook door de boeken die hij leest en door zijn tekeningen. Hij schept iets waarop hij invloed heeft, hetzij in uitvoering, hetzij in zijn verbeelding. Dat maakt hem onafhankelijk, hij is niet alleen maar een schepsel dat het leven overkomt, hij is ook schepper, hoe bescheiden ook.”

Eerder op De Leesfabriek verschenen