Toegankelijk cultuurplaatje

“Mooi.
Zo.
Alles.
Zo.
Stil.
Wat zie je eigenlijk veel met je ogen dicht.”  

Geïnspireerd door spelers van theatergroep De Gasten schreef Anouk Saleming Paradise now, waarin ze de levens van zes zeer verschillende jongeren op bijzondere wijze verbindt door één pistoolschot. Zes diverse culturen, zes diverse levensverhalen en zes toekomstbeelden lijken elkaar te vinden in deze toegankelijke vertelling.    

Paradise now begint met het verhaal van Elif. Zij vertrekt op de scooter van haar broer Savaş naar vriendin Najima, om naar Marokko te gaan. Ze wil weg bij haar familie, weg van de jongen aan wie ze uitgehuwelijkt is. Met het vertrek van Elif, dat gezien wordt door Willem, wordt een reeks van verhalen in gang gezet. Een reeks die zal eindigen met het allesvernietigende pistoolschot. Een reeks waaruit blijkt dat ieders leven, ieders cultuur, ieders geschiedenis anders is, maar ook gelijk.  

Saleming hanteert in Paradise now een bijzondere constructie. Waar het boek in het begin erg fragmentarisch lijkt, blijkt het tegendeel het geval. Elk personage heeft iets met het vorige personage of verhaal te maken, waardoor een eenheid ontstaat. Willem, spreker twee, ziet Elif vertrekken, Akwasi is de vriend van Najima, Tessa is de dochter van Najima’s baas en zo ontstaan in de loop van het boek meerdere linkjes. Toch vertelt elk personage eerst zijn eigen verhaal. Middels herinneringen van de jongeren maakt Saleming de huidige situatie begrijpelijk: je verleden maakt je zoals je nu bent, de toekomst maak jij met anderen.  

Toch bevat het boek geen doorlopend verhaal. Met verschillende personages kijkt Saleming terug op dezelfde belangrijke momenten in het verhaal, waardoor ze je zelf ook stil laat staan bij deze momenten. Daarbij gunt ze ons een kijkje in de psyche van meerdere jongeren, een bijzonder goed gekozen structuur. Niet alleen verklaart ze op deze manier het handelen van bijvoorbeeld de bijzondere Savaş uitstekend, ook zorgt ze voor begrip. Iedereen ervaart een situatie anders, iedereen heeft een andere kijk op de wereld. Bijzonder daarbij is de informatievoorsprong die Saleming je geeft. Door het spel met de tijd en de wisseling van de personages is het verloop van het verhaal niet spannend of onvoorspelbaar, het zorgt voor medelijden: jij weet wat er gaat komen, anderen niet. Ook al liggen nog niet alle puzzelstukjes op zijn plaats, in de goede hoek liggen ze al wel.  

“Wat is de houdbaarheid van geluk? Heel kort.” “Wat is een herinnering waard als je hem niet kunt delen?” Tessa, Elif, maar ook de jongens denken na over hun leven, hebben vragen. Doordat de personages zorgvuldig beschreven zijn, kruip je al snel in de huid van de jongeren en leef je met ze mee. Je begrijpt ze, je kunt ze volgen, je kunt mee in hun cultuur. Tot op zeker hoogte. Helaas is het boek kortweg te dun en is het verhaal te kort om de personages echt uit te kunnen diepen. Waar de grote hoeveelheid personages voor het verhaaltempo en de volledigheid nuttig is, verliezen alle personages diepgang door hetzelfde gegeven. Saleming wil van iedereen iets vertellen, maar vertelt zo van iedereen net iets te weinig om ze écht te maken.  

Paradise now is geen megathriller. Het bevat ook geen groot verhaal. Toch intrigeert Saleming met de manier waarop zij haar verhaal vormgeeft. Ze laat zes personages, zes culturen, zes geschiedenissen bij elkaar komen en vormt zo een nieuw verhaal. Eén ding; een schot, is bepalend voor iedereen. Middels mooie, eenvoudige beschrijvingen gunt ze ons slechts een klein kijkje in de levens, maar laat ze ons zien hoe je verleden je vormt, en hoe je zelf – deels – je toekomst kunt vormen. Dit alles omschrijft ze in een aantrekkelijk, simpel verhaal. Een verhaal, uit het leven gegrepen.  

“‘Gek hè?’ zegt ze dan, ‘hoe je iedere gedachte, iedere handeling van die tijd voor altijd blijft herinneren?’ Ik knik.”