De pijnlijke kloof tussen gevoel en verstand

"Er is niets, alleen wat er al was." Al sinds de Grieken en Romeinen kennen we het verschil tussen emotie en verstand. Middels het Stoïsch denken zou eenieder gelukkig worden. Wanneer we emotie en rede maar kunnen onderscheiden; dan komt alles goed. Nowelle Barnhoorn toont ons met Schemerdieren het tegenovergestelde. In haar aantrekkelijke debuut laat ze zien hoe wankel een leven kan zijn; hoe een -rede- betrekkelijk kleine verandering een leven -emotioneel- op de kop kan zetten.

In Schemerdieren bespreekt Barnhoorn het leven van Pier, een succesvolle levensgenieter. Hij heeft een vrouw Suzanne, een dochter Femke en een prima baan als conciërge op een middelbare school. Zijn leven in de stad kan niet kapot. Maar dan besluit Femke op kamers te gaan en het, ogenschijnlijk sterke, leven van Pier wankelt. Zowel Suzanne als Pier kan moeilijk met het vertrek van Femke dealen, met alle gevolgen van dien. Wanneer leerlinge Lena zich op school bij Pier in de picture speelt, lijkt zijn leven gered. Kan hij haar helpen? Kan hij voor haar zorgen? Of is dit puur schijn en vormt Lena slechts een vluchtmogelijkheid?

Barnhoorn start haar verhaal in het heden, in Friesland. Ze neemt de lezer mee met Pier, die zijn toevlucht zoekt in Friesland. Wat er met hem aan de hand is en waarom hij daar is, is onduidelijk. Met deze vraagtekens neemt Barnhoorn je vervolgens mee terug in de tijd; de tijd dat alles nog oké was en Pier in de drukke stad woonde. Deze compositorisch zeer geslaagde keuze zorgt ervoor dat het boek vanaf de eerste bladzijde prikkelt. Wat is er aan de hand? Hoe heeft alles zo ver kunnen komen? Als lezer ga je direct zoeken naar antwoorden. Daarbij wekken de door Barnhoorn geschetste herkenbare situaties zeker. Het wegblijven van bezoek tijdens de ziekteperiode van Piers moeder, het kind dat schrikt van Pier, het verdriet om het vertrek van Femke, de analytische blik op het onderwijs; in alles toont Barnhoorn ons de wereld goed te begrijpen. Tegelijkertijd stelt ze ons daarmee in staat kritisch naar de wereld te kijken: "Men spreekt van 'het leven schenken' aan een kind, alsof het een geschenk is, het leven, als iets waar je niets voor terug hoeft, maar in feite is het een cadeautje dat iemand je door de strot duwt."

Wanneer Femke besluit uit huis te gaan, wankelt het ogenschijnlijk sterke leven van Pier en Suzanne. Barnhoorn toont dit verval op meesterlijke wijze. Niet expliciet, overdreven, groots, maar klein, impliciet en herkenbaar. Tot in detail verwerkt ze het verdriet van Suzanne, waardoor ze de lezer het verval laat ervaren, in plaats van er louter over te vertellen. De symbolische rol van de vuile was, de komst van Lena en het vluchtgedrag in het werk; eenieder ziet hoe Pier en Suzanne overeind proberen te blijven. Echter, het is Barnhoorn die op uitstekende wijze laat zien dat elke kleine verandering de ware toestand van de familie openbaart: "Het zou hem niet verbazen, het moment is perfect. Een perfect moment om alle frustratie dat zich in dat poppenlijf heeft opgespaard naar buiten te laten komen en de laatste brokstukken van hun gezin tot gruis te slaan."

Met de naarstige zoektocht van Pier en Suzanne naar zorg, hun vluchtgedrag, toont Barnhoorn de kloof tussen emotie en rede. De toevoeging van de symbolische schemerdieren, de vleermuis, de egel, de uil, versterken daarbij het verhaal en maken het rond. Met een zeer aantrekkelijke schrijfstijl, waarbij Barnhoorn toenadering tot de lezer zoekt, wekt ze haar verhaal tot leven. Klein, dichtbij, herkenbaar, simpel maar tegelijkertijd filosofisch en diepgaand: ook op stilistisch vlak slaagt Schemerdieren meer dan. "...blijft de hefboom in evenwicht. Maar als het draaipunt verschuift, als het wegvalt, dan verschuift alles. Snap je?"

Met de laatste woorden is Schemerdieren niet afgesloten. Barnhoorn rondt haar verhaal af, maar sluit het niet af. Haar indrukwekkende, kleine en zeer herkenbare verhaal duwt je met de neus op de feiten. "Er is niets, alleen wat er al was."