Bommetje meedogenloze maatschappijkritiek

‘Ze zegt, Ik zal je waarschijnlijk niet meer terugzien voor het ontbijt?, en jij antwoordt dat je het niet ziet gebeuren dat het laat zal worden deze keer, want je bent moe, hetgeen de waarheid is, en je hebt zo’n voorgevoel dat je niet veel bekenden tegen het lijf zal lopen, dat het het einde van de maand is en de meeste mensen krap bij kas zitten waardoor ze gaan beknibbelen op het vertier.’

Deze zin, kenmerkend qua structuur en toonzetting, vormt het begin van Spoo Pee Doo, de nieuwe alleszeggende roman van Dimitri Verhulst. Spoo Pee Doo is hard, meedogenloos, cynisch en ultra interessant. Precies zoals een goede roman van Verhulst betaamt.

In de roman van Verhulst gaat Vanolle met zijn vrienden een avondje op stap. Hij hopt van kroeg naar kroeg, houdt zichzelf steeds voor te stoppen met roken en het vanavond niet laat te maken, maar breekt keer op keer met zijn eigen afspraken. Terwijl Schiphol te maken krijgt met een verschrikkelijke aanslag, zet Vanolle het flink op een zuipen en probeert hij zich af te sluiten van alles om zich heen.

Spoo Pee Doo kenmerkt zich door de typische Verhulst-schrijfstijl. Hard, meedogenloos en hier en daar op het randje. Ellenlange zinnen, vol uitstapjes naar heden, verleden en andere verhalen, zonder poespas en met keiharde boodschappen, domineren. Verhulst hanteert daarbij een uitdagend perspectief. Met externe verteller, die Vanolle – of toch de lezer? – belerend aanspreekt met ‘je’ als een soort leraar, behandelt hij zijn verhaal. Als volleerd leraar voorziet die verteller Vanolles leven op alle mogelijke punten vervolgens van commentaar: ‘Kijk eens aan, wat een karakter, het uur van het aperitief is al van de beiaard geklepeld en toch ga je voor de koffie. Dan heb je geen drankprobleem, alles is in orde met je beste kerel, neuzel jouw mantra maar.’ Soms hard, soms eerlijk, soms ontzettend cynisch.

Tegelijkertijd grijpt Verhulst met Spoo Pee Doo de kans de broodnodige kritiek op onze maatschappij te uiten. Hard, veroordelend en hier en daar confronterend legt hij de ziel van ons leven bloot. De mens, egoïstisch, soms onnadenkend, maar wellicht vooral bang: ‘De mier heeft het heden op dat plein gewonnen, de kroeg werd omgetoverd in een kledingzaak, de zovelentachtigste in de stad, merkkledij voor diegenen die hun aanzien hebben te kopen, gemaakt daar waar de bevolking curry kakt en de kinderen in donkere textielkrochten hun handen in de kankerverwekkende kleurstoffen soppen.’

Met de uiterste paradox waarbij tegelijkertijd op Schiphol levens en vrijheden genomen worden en Vanolles vrienden voorkomen levens te creëren en genieten van hun vrijheid komt Verhulst bij de kern van zijn boodschap. In een wereld waarin vrijheid zo belangrijk is en tegelijkertijd zo bedreigd wordt, lijkt Spoo Pee Doo meer waarheid te spreken dan ooit. ‘Jullie zijn plofkippen, op jullie manier. (…) Zolang er spasme is, is er vraatzucht. Zo zuipen jullie. Plofkippen. Het is in feite de mens die gewoon zichzelf op het kieken heeft geprojecteerd, gekweekt naar zijn eigen beeld.’

Met Spoo Pee Doo legt Verhulst een bijzonder bommetje meedogenloze maatschappijkritiek.