Verbrande levens

"Achter elk getal gaat een mens schuil."

In oktober 2005 woedde er een felle brand in een cellencomplex op Schiphol, waarbij elf immigranten het leven lieten. Claudia Biegel beschrijft in Verbrande levens elf levensverhalen. Alle zeer verschillend, verzonnen, maar op de waarheid gebaseerd. Kan Biegel ons met deze diversiteit boeien?

Opvallend in Verbrande levens is de directe, soms rauwe schrijfstijl, die Biegel hanteert in bijna elk verhaal. Met zinnen als "Zijn kroezige kruin reikt tot iets boven mijn vaders kin, wanneer hij de trekker overhaalt en de hersenen van mijn vader door de kamer vliegen als overrijpe granaatappels" dwingt ze de lezer te doen alsof de gebeurtenissen 'normaal' zijn. Waar de protagonisten in de verhalen de meest verschrikkelijke dingen meemaken: "Moeder: zelfmoord. Vader: dronkenlap en een broer die om het minste of geringste de huisraad in puin slaat zodat ze ondertussen van de grond eten" vertellen ze dit op zo'n neutrale manier, dat het lijkt of het er 'gewoon' bij hoort. Dit is immers hun leven. Het shockeffect is des te groter en de gebeurtenissen maken meer indruk.

Ook de enorme diversiteit binnen Verbrande levens maakt het boek aantrekkelijk. Alle verhalen beslaan momenten uit levens van vluchtelingen en/of familieleden van vluchtelingen, maar alle levensverhalen zijn anders. Juist deze diversiteit zorgt ervoor dat het boek boeiend blijft: je blijft niet hangen in de ellende van één persoon. Daarbij spelen de verschillende culturen een rol in het geheel. Zo reis je af naar Bulgarije waar de dansberen 'hot' zijn, keer je naar Roemenië waar de prostitutie de boventoon voert en maak je in Oekraïne de discussie rondom joden mee. Daarbij bevatten alle verhalen verklaringen waarom protagonisten zo handelden, soms tegen hun zin in. Waarom wordt die moord gepleegd? Waarom wordt er wraak genomen? Via deze gewone verhalen verklaart Biegel menselijk handelen.

Toch slaagt Biegel er niet in je volledig mee te trekken in de verhalen. Dit heeft alles te maken met de hoeveelheid informatie die je toebedeeld krijgt in betrekkelijk weinig pagina's. Biegel wil hele verhalen vertellen en geeft daarbij soms onnodige informatie: "Terwijl mijn vingers haar uiers bewerken, schiet ik in een hoestbui. Alweer. Sinds die bronchitis van een maand geleden, ben ik niet meer hoestvrij geweest. De nachten zijn het ergst" waardoor je niet in staat bent je echt in te leven in de situatie. Daarbij krijgen niet alle personages namen en persoonlijkheden, waardoor ze van papier blijven. Hoewel Biegel bij elk verhaal het ik- perspectief gebruikt, krijgt ze het niet bij elk verhaal voor elkaar de personages echt te laten leven. Waar de hoofdpersoon in De deserteur vanaf het begin boeit, kan het meisje in Blauwoog je hart niet veroveren; de toon is té afstandelijk en onpersoonlijk. Waar de harde, emotieloze schrijfstijl het shockeffect vergroot, werkt het als het gaat om de personages, tegen: ook zij blijven emotieloos.

De zeer wisselende verhalen boeien, maar er is een keerzijde. Biegel slaagt er in veel gevallen niet in echt diepgang aan te brengen, door de weinige pagina's die ze gebruikt per verhaal. Keer op keer haalt ze belangrijke en indrukwekkende thema's naar voren, maar vaak is de uitwerking oppervlakkig. Sommige verhalen, zoals De deserteur, Mijn zoon en De strontruiker boeien en zetten je aan tot nadenken door open plekken in het verhaal of interessante tijdsprongen. Echter, andere verhalen, zoals Tanja's geheim, Anna of Jodin, verliezen hun kracht door te grote tijdsprongen of missende emoties en diepgang.

Verbrande levens is een verhalenbundel met wisselend niveau. Waar het ene verhaal prachtig start: "Dood ben ik. Mooi opgebaard lig ik erbij" en boeit, blijft het andere verhaal niet meer dan een papieren verhaal. Via de rauwe, emotieloze toonzettingen en soms bijzondere structuurelementen creëert ze boeiende, soms schokkende verhalen, maar door de wisselende diepgang en de soms missende echte personages slaagt ze er niet in álle verhalen echt tot leven te wekken. Toch zal iedereen zich op een of andere manier wel kunnen vinden in deze bundel. De enorme diversiteit tussen de verhalen zorgt ervoor dat er voor iedereen een boeiend verhaal is, maar dat niet ieder verhaal iedereen boeit. Verbrande levens wordt daarmee een verhalenbundel vol authentieke levensverhalen die je raakt en tegelijkertijd wegduwt.