Marçal haalt geaccepteerde economische ideeën onderuit

Onbetaald werk zien we normaal gesproken niet als een belangrijk onderdeel van de economie. En dit huishoudelijke werk, dat voor het grootste gedeelte gedaan door vrouwen wordt gedaan, wordt daarom buiten beschouwing gelaten in economische analyses. Onterecht, betoogt journaliste en feministe Katrine Marçal in haar boek Je houdt het niet voor mogelijk.

Wat gebeurt er als vrouwen niet meer ‘gratis’ schoonmaken, koken en voor de kinderen zorgen? Oftewel dat we voor al deze werkzaamheden moeten betalen. Dan zou dit soort werkzaamheden een groot deel van het BBP innemen. Dus waarom wordt zo’n grote groep dan volledige genegeerd in de economische berekeningen?, vraagt Marçal zich af in de eerste hoofdstukken. Het boek heet in het Engels dan ook Who Cooked Adam Smith's Diner? Een verwijzing naar de vrouw achter een van de grondleggers van het vrije markt denken.

Centraal in het boek staat de economische mens. Een persoon die rationeel handelt en altijd op zoek is naar meer geluk. Dit individu is door de jaren heen de standaard geworden in economische berekeningen. Uiteraard is hij een man. In het boek beargumenteert de journaliste waarom mannen in de economie gezien worden als waardevol en vrouwen als individuen die de man ondersteunen. Het gaat hier niet over de Westerse economie maar over economieën over de hele wereld. Aanknopingspunten die zij gebruikt zijn onder andere de algemene inkomensongelijkheid tussen mannen en vrouwen en het hogere sterftecijfer onder Aziatische en Afrikaanse vrouwen dan onder mannen in deze regio’s.

Hoewel dit pittige kost lijkt, maakt Marçal haar punten op een begrijpelijke manier duidelijk. Zelfs als je minieme kennis hebt van economie is dit een makkelijk toegankelijk boek. Kinderlijke voorbeelden over Winnie de Poeh, Robinson Crusoe, verhalen over het dagelijkse leven en de uitleg van filosofen en economische theorieën koppelt ze aan haar standpunten. Daarnaast weet de schrijfster haar standpunten bondig en eenvoudig samen te vatten aan het einde van de hoofdstukken. Ook in de hoofdstukken zelf grijpt ze terug naar punten die ze eerder heeft gemaakt.

Hoewel velen dit waarschijnlijk lezen als een feministisch manifest, zit er nog een andere ondertoon in Marçals verhaal. De schrijfster komt met een aantal interessante kritiekpunten op het marktdenken en de economische berekeningen daarbij. De markt is hard, kil en zakelijk. Hierin wordt alleen maar gedacht aan eigenbelang en het generen van zoveel mogelijk winst. Eigenschappen die inderdaad vooral aan mannen worden toegeschreven. Maar ‘vrouwelijke’ aspecten zoals afhankelijkheid, opofferingsgezindheid en emotie spelen niet mee onze markteconomie. Het boek raakt hiermee dezelfde snaar als Jesse Klaver doet in zijn boek om niet alle problemen te reduceren tot een economische rekensom, maar om ook met andere belangen en bezwaren rekening te houden.

Katrine Marçal zet de lezer aan het denken, maar Je houdt het niet voor mogelijk is daarnaast een vermakelijk, interessant en toegankelijk boek. En hoewel de schrijfster met alternatieven komt voor de beschreven problemen, zou het des te interessanter zijn hoe zij een omschakeling in het economisch denken en de maatschappij ziet. Laten we hopen op een vervolg.