De Reformatie door de ogen van het gewone volk

In 1514 wordt Richard Hunne opgehangen in zijn cel teruggevonden. Over zijn dood hangt een waas van mysterie. Zelfmoord, zegt de Kerk, moord zeggen zij die de cel en het lichaam onderzochten. De Kerk negeert deze laatsten en hangt een pamflet uit waarop staat dat Hunne zichzelf verhangen heeft, wat strafbaar is, zodat zijn bezittingen geconfisqueerd kunnen worden. Met de weduwe en dochter wordt, zoals gebruikelijk, geen rekening gehouden.

Hunne en het mysterie rond de verhanging, zijn geen fictie. De zaak raakte in de vergetelheid, maar zo’n vierhonderd jaar later werd ze herontdekt en werd voor het eerst een serieuze poging gedaan om ze uit te klaren. Nu, nog een eeuw later, heeft Richard Dale er al enkele papers aan gewijd en nu is er ook een boek. De papers zijn non-fictie en zijn neerslagen van zijn studie van deze zaak. Met het boek levert hij een mogelijke oplossing aan, en gaat hij ook dieper in op het leven van Anne, de weduwe van Hunne, en haar inzet voor het recht van de bevolking om de Bijbel in de eigen taal te mogen lezen. Dat was op dat ogenblik strafbaar en het was een van de overtuigingen van Hunne ook, al is dat niet waarom hij in een cel zat opgesloten. Annes volharding en sympathie voor de Reformatie brengen haar zelfs tot in Duitsland, waar ene Maarten Luther een gelijkaardig revolutie op gang aan het brengen is.

Op het gebied van fictie is dit Richard Dales debuut. Het opzet doet wat denken aan de Kingsbridge-trilogie van Ken Follett. Conflicten tussen eenvoudige mensen en de Kerk zijn in beide gevallen een belangrijk thema. In Murder in St Paul’s is dat zelfs de basis van het boek. Er wordt geen fysieke kerk gebouwd zoals bij Follett, maar de gewone mensen vechten voor een geestelijke Kerk die dichter bij hen staat. Het verhaal van Anne krijgt ongeveer evenveel ruimte als het geheel van motieven en acties van clerus, politieke machtshebbers en koning Hendrik VIII om de bevolking onder de duim te houden. Folletts boeken lezen om die reden wellicht iets vlotter, maar dat maakt Dales debuut zeker geen minder goed boek. Het is helemaal geen droog essay van feiten en, hoewel hij meer tijd spendeert aan dingen uitleggen dan Follett doet, is dit wel degelijk een onderhoudend verhaal waar de liefhebber van historische fictie met plezier in zal duiken.

Dale maakt graag gebruik van Engelse begrippen die vandaag de dag niet meer, of nog weinig gebruikt worden. Een begrip als self-murder hoor je niet meer maar is eenvoudig te begrijpen. Er staan echter ook best wat begrippen in waarvoor een woordenboek handig kan zijn. Een modern woordenboek Engels-Nederlands volstaat meestal niet, want daarin zijn die begrippen ook niet meer terug te vinden. Maar ontmoedigend werkt dit niet. Uit de context is vaak wel af te leiden waar het om gaat. Wie al eerder historische fictie las, heeft vast genoeg verbeeldingskracht en kennis om de blinde vlekken in te vullen. Voor wie nog kennis moet maken met historisch fictie, is Murder in St Paul’s dan weer niet het ideale instapboek.

De oude begrippen versterken de sfeer van deze tijdsperiode en men leert er heel wat van over gebruiken uit die periode. Dat laatste is overigens iets waarin Dale uitblinkt. Meer dan Ken Follett illustreert hij via zijn personages hoe bepaalde dingen in hun werk gingen. Praktische dingen vaak ook, waar we niet meteen bij stilstaan, zoals de organisatie van sanitaire voorzieningen tijdens een meerdaagse kermis en markt in Londen. Hier lezen we dat er in de buurt van de markt een (één!) put werd gegraven waarin iedereen zijn gevoeg ging doen. Wie onvoorzichtig of beschonken was (het was tenslotte kermis), kon dan wel eens in die put belanden. En na vier dagen moet de stank enorm zijn geweest. Het boek staat vol met dergelijke praktische weetjes. Wie interesse heeft in deze periode, en er niet tegenop ziet om af en toe een woord op te zoeken, zit goed voor meerdere uren leesplezier.

De oplossing voor de verhanging van Richard Hunne die de schrijver bedacht heeft, zit stevig in elkaar. Maar dat kan ook haast niet anders want bijna alle personages hebben werkelijk bestaan en van enkele is hun levensloop goed gedocumenteerd. Van de meeste andere, weduwe Anne voorop, is veel ontsproten aan de fantasie van de schrijver maar wat hij erover heeft kunnen terugvinden, werd wel waarheidsgetrouw in het boek verwerkt. Slechts twee personages zijn volkomen fictief, zo zegt de schrijver in een nawoord.

Murder in St Paul’s is een zeer geslaagd stukje geschiedschrijving en Dale heeft zijn debuut absoluut niet gemist. De liefhebbers van dit genre kopen met dit boek geen kat in een zak.