Een wonderlijk boek vol geheime kamers

Strikken verscheen op 18 september en dat is vroeger dan gepland. De release werd vervroegd naar aanleiding van de hetze rond de schrijver. Al jarenlang speuren journalisten en wetenschappers naar de ware identiteit van Elena Ferrante. Na onderzoek door taaldeskundigen besloten zij dat de ware Ferrante alleen maar een vrouw kon zijn. De echtgenote van Domenico Starnone (1943) was de meest logische kandidate. Daarmee pakt de uitgeverij ook uit door op de voorkant, de achterkant en de beide binnenflappen van het boek tot vervelens toe naar Ferrante te verwijzen. Daarna kwam het bericht dat Ferrante waarschijnlijk Starnone zelf is, en precies daarom werd de release van de vertaling vervroegd. Na lezen van Strikken kan men maar tot één bedenking komen: waar houdt iedereen zich toch mee bezig?

Waarom die bedenking: wel, het is nu eenmaal zo dat Starnone met Strikken – dat in Italië reeds in 2014 verscheen – een verdomd goed boek geschreven heeft dat aandacht verdient om het boek zelf en niet omwille van een opgeklopte zoektocht naar de ware persoon achter een schrijversalias.

Strikken is verdeeld in drie delen, waarvan het tweede deel opmerkelijk langer is dan de andere delen. Elk van de drie delen vertelt in wezen hetzelfde verhaal, namelijk dat van Vanda, Aldo, hun twee kinderen en hun huwelijksperikelen. Na twaalf jaar huwelijk laat Aldo zijn vrouw immers zitten voor de veel jongere Lidia. In het eerste deel krijgen we inzage in brieven die Vanda in die periode naar Aldo schreef en waardoor ze onrechtstreeks haar visie op de feiten op de lezer afvuurt. In deel twee krijgen we Aldo’s versie hiervan te lezen en dit nadat Vanda en Aldo, ondertussen beiden bejaard en opnieuw samen, terugkeren van een korte vakantie en ontdekken dat in hun appartement is ingebroken en alles vernield is. Tijdens het opruimen denkt Aldo aan de gebeurtenissen terug zoals hij ze zich herinnert, nadat hij Vanda’s brieven tussen de rommel terugvindt. In deel drie tenslotte, maken we nader kennis met de twee kinderen die in de eerste delen nog echt kinderen zijn, maar nu volwassenen en samen herinneringen ophalen aan diezelfde jaren waarin het verhaal speelt.

Wat in het boek heel sterk uitgewerkt is, is dat ons geheugen ons erg kan bedriegen, maar dat ook onze zintuigen dat doen. Twee mensen nemen dezelfde feiten waar en interpreteren ze toch anders, of herinneren ze zich op een later tijdstip heel anders. Ieder van ons maakt dit wel eens mee, maar Starnone heeft met deze menselijke merkwaardigheden een kunstwerk geschapen. Hij speelt met woorden en met de herinneringen van de vier belangrijkste personages uit het boek om aan te tonen dat niet alles is wat het lijkt en laat zien hoe de levens van deze personages in elkaar verstrikt zijn geraakt. Jhumpa Lahiri, zelf schrijfster en de Engelse vertaalster van dit boek (Manon Smits stond voor de Nederlandse vertaling in), zegt in een voorwoord dat Strikken laat denken aan een doos van Pandora, of aan Chinese doosjes, of aan een kist van een tovenaar waar verrukkelijke dingen uitkomen die we niet hadden verwacht. Waarom een poging doen om het zelf anders te verwoorden als deze vergelijkingen inderdaad treffend duiden waar het boek voor staat? Starnone zet je voortdurend op het verkeerde been en maakt dat je je visie op de feiten steeds weer moet bijstellen. Strikken is een heerlijk woorden- en feitenspel. Starnone had veel eerder internationaal door moeten breken.