Meer dan 5,3 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

Een duivels dilemma

maxima 10 maart 2016
Als een rode draad door het verhaal loopt de opdracht die Kurt Gerron kreeg van commandant SS-Obersturmführer Karl Rahm. Die wil dat hij een film maakt hoe de buitenwereld het getto Theresienstadt moet zien.
Deze opdracht stelt Gerron voor een duivels dilemma, want meewerken aan de film staat in feite gelijk aan collaboreren.
Maar behalve uit levensbehoud wordt Gerron ook gedreven door een zekere creatieve eerzucht. Hij beseft maar al te goed dat dit zijn laatste film zal zijn en wil er daarom een meesterwerk van maken.  Het doet zelfs Gerron de werkelijkheid haast vergeten, maar hij kan de realiteit niet ontvluchten. Nog tijdens de opnamen worden er mensen afgevoerd naar Auschwitz en de “grote” regisseur hoeft zelf maar iets verkeerds te doen of commandant Rahm doet met hem en zijn vrouw hetzelfde.

De film van Gerron werd uiteindelijk uitgebracht onder de titel “Theresienstadt: Ein Dokumentarfilm aus dem jüdischen Siedlungsgebiet” met als ondertitel “De Führer schenkt de Joden een stad”. Vanwege het verloop van de oorlog zou de film slechts enkele keren vertoond worden. Gerron zelf maakte dat niet meer mee, 

Terugkeer ongewenst is een indrukwekkend boek. Lewinsky laat een Gerron aan het woord die een goed verteller (acteur en cabaretier) is. Er is geen zelfbeklag of wrok. Het boek heeft geen indeling in hoofdstukken. Lewinsky springt binnen de tekst zonder aankondiging van heden naar verleden en terug. Hij laat alleen hier en daar een regel open om de lezer een kleine adempauze te gunnen. Er worden vrij veel namen genoemd (iets waardoor je in sommige boeken het spoor bijster raakt) maar steeds weet je door een of twee woorden weer heel snel wie hij bedoelt


Lewinsky laat zien hoe geleidelijk en genadeloos de Jodenvervolging in zijn werk ging. Hoe langzaamaan de strop werd aangetrokken. En hoe Nederlanders erbij stonden en ernaar keken. Het geeft een goed beeld hoe de transporten van Joden werden georganiseerd vanaf de Hollandsche Schouwburg, naar het Muiderpoortstation en naar Westerbork. En hoe, in Nederland en in Theresienstadt, de rol van de Joodse Raad is geweest is en het cynische spel van de nazi’s.

Gerron verbaast zich voortdurend over de kleurloze plichtsbetrachting van de nazi’s. Het zijn normale mensen,maar vooral fantasieloze functionarissen die hun medemensen gruwelijk behandelen. De nazi die aan het hoofd staat van Theresienstadt is niets meer dan een jong en ambitieus boekhoudertje, waarvoor slechts de moraal geldt van de kloppende cijfers. Deze observaties maakt dit boek herkenbaar voor iedereen in deze tijd. De nazi’s, de kampbeulen, de folteraars, het zijn dezelfde normale mensen die vóór en achter je staan in de rij bij Albert Heijn of het Ajax-stadion. Dit boek vertelt ons wederom: maak je geen illusies. De mens is in zeventig jaar echt niet nobeler geworden.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van maxima