Hoezo invechten? Je moet je ergens uitvechten

Alex Boogers schrijft elke keer weer zijn mooiste boek. Alleen met de goden is een boek dat iedereen moet lezen. Ik vertel je waarom.

Bij de boekpresentatie maakte Daniël Dee de vergelijking met de ‘Great American Novel’, maar hij durfde niet aan zo’n etiket én hij vond het boek typerend voor de regio Rijnmond: de Grote Rijnmondse Roman. Nee toch: dit is zo’n Grote Roman. Het boek heeft de ziel van hoofdpersoon Aaron Bachman, maar ook de ziel van een familie, van een klasse, een generatie, een samenleving. Een samenleving waarin een premier anno 2015 durft te zeggen dat je je moet ‘invechten’. Oh en vechten zullen we.

Maar nu terug in de tijd, naar het Vlaardingen van zo’n dertig jaar geleden – of kies welke volksbuurt dan ook in welke andere middelgrote stad ergens in de Randstad. Ik herken alles in dit boek, ik zie het zo weer voor me: daar het centrum met de Bas waar we blikjes 3Es-cola haalden, daar de portiekflats uit mijn buurt – de ‘Turkenbuurt’, de jongens voor wie je een straatje omliep, de jongens voor wie je met make-up op naar de kermis ging, maar ook ‘mijn’ jongens met wie ik urenlang kon voetballen, het spelen en rennen in de steegjes, het drinken en liggen in het Hof, daar zie ik ineens de alcoholisten, de werklozen, de fabrieksarbeiders, vaders versleten op hun veertigste…

Boogers zei bij de boekpresentatie: ‘Ik heb gemerkt dat die weg, van waar ik geboren ben tot waar ik nu gekomen ben, weinig voorkomt. In boeken vind je die alleen bij dode Amerikaanse schrijvers.’ Dat is waar: in de Nederlandse literatuur is de lage klasse er soms wel als decor, maar niet als wieg van de hoofdpersoon. Tijd dat dat verandert. Deze verhalen zijn toch zoveel mooier. De moeder die haar zoon voor ‘tyfusjong’ en nog veel meer uitmaakt; de vader, de moordenaar; het buurmeisje, de slet; en steeds weer het slaan en geslagen worden: gevangenis/ziekenhuis in en uit.

Hoezo invechten? Je moet je ergens uitvechten. Dat is waar Alleen met de goden over gaat.

Het boek is nog maar net begonnen als Aarons vader een man in de deuropening van de flat neerslaat. Hij gaat de cel in en Aaron moet zien te ontdekken wie hij is en wat hij moet worden terwijl zijn moeder hem dagelijks de tering wenst.

‘Wij zijn kansloze jongeren?’
‘Als je pa en ma niet rijk zijn,’ zei hij.

‘Asocialen,’ zei Olivia. Ik wist wat het woord ongeveer betekende, maar ik begreep niet waarom wij ineens asociaal waren.

Ik had het vaker gehoord: dat ik voor een dubbeltje was geboren. Ik wist vroeger wat mijn moeder ermee bedoelde, maar nu begreep ik het. Ik geloofde er niks van. Ik wilde er niks van geloven, maar het probleem is dat als het maar vaak genoeg tegen je gezegd wordt, je het vanzelf gaat geloven.

Soms vind ik die Aaron wel iets te wijs voor zijn leeftijd. Heeft een jongen van twaalf door wat de impact is van steeds weer horen dat je een dubbeltje bent?

Of deze opmerkingen over zijn Surinaamse vriend Gerald:

Ik vond het niet erg dat hij dacht dat de problemen van de zwarten in Amerika dezelfde waren als de problemen van de zwarten in Nederland, maar sinds hij die boeken en pamfletten was gaan lezen hing hij de heilige uit.

Hij had het veel te druk met zijn technische opleiding en zijn gitaarspel en zijn nieuwe socialistische vrienden, die discussieerden over de Rainbow Warrior en waarom het schip was opgeblazen. Het leek me een luxe om je over allerlei dingen op te winden die niks met je eigen situatie te maken hadden.

Hier lijkt de verteller ouder dan de belevende hoofdpersoon (een eersteklasser), en op andere momenten is dat absoluut niet zo. Toch zijn deze opmerkingen erg belangrijk. Terwijl Aaron maar amper snapt dat sommige mensen hem ‘kansloos’ of ‘asociaal’ vinden, leert hij van Gerald wel dat er flink gediscrimineerd wordt. Dat doen namelijk alle blanken, zegt Gerald; maar ze hebben allebei nog niet door dat je ook als blanke vast kunt zitten in een groep.

Aaron heeft een uitlaatklep: hij schrijft schriftjes vol. En hij leest Marvel-strips: Deze mannen waren stuk voor stuk superhelden, maar in het dagelijks leven hadden ze dezelfde problemen als gewone mensen en worstelden ze om rond te komen, of om in contact te komen met andere mensen. Ze waren net zo angstig, naamloos en onzeker als iedereen, maar als ze hun andere identiteit aannamen wisten ze wat er van ze werd verwacht en voelden ze zich machtig en onoverwinnelijk. Ze waren onderdeel van iets groters, iets wat buiten hun macht lag. Ze moesten er alleen gehoor aan geven. Dan waren ze geen normale mensen meer, maar goden. Als ik de strips las, vergat ik het gekanker van mijn moeder en mijn oma.

Hij zorgt voor een verwaarloosde hond, Otis. En hij begint te vechten – hij blijkt al snel een veelbelovend talent. Is dit zijn uitweg uit alle ellende? If there is light, it will find you, staat er als motto voorin het boek (Charles Bukowski – ik moest anders ook direct denken aan Leonard Cohen: There’s a crack, a crack in everything, that’s how the light get’s in). Ziet hij het licht? Wordt Aaron Bachman een kwartje? Kun je jezelf omhoog knokken?

Dat ga ik natuurlijk niet vertellen, want iedereen moet dit boek zelf lezen. Je zult je geen pagina vervelen: seks met buurmeisje Olivia, babi pangang zonder vlees, knokpartijen, ziekte en verdriet en ladyboys, alles in zinnen en alinea’s die je van pagina naar pagina trekken. Rammen, redden, vechten en beschermen, staat er in het slot. Schrijven als een superheld. Als een god. Omdat je alleen op die manier kunt verwerken dat er dingen in het leven zijn die te zwaar klote zijn om ze kapot te relativeren of ironisch weg te lachen. Of zoals Aarons opa zegt: ‘Vecht, jongen! Maak het poëtisch.’ De Grote Nederlandse Roman. Lezen.

(Deze recensie verscheen eerder op mijn website.)