Een bewogen herinnering aan Nederlands Indië

“Het onbegrijpelijke heimwee is waarschijnlijk veel later pas gekomen, voor ieder van ons op een andere wijze en op een ander moment.” De schrijfster is de oudste van vier. Ze vertrekt op eenjarige leeftijd samen met haar, in Nederlands-Indië geboren, moeder Bep naar haar vader Leo toe, die werk gevonden heeft bij de spoorwegen op Soerabaya, Java. In het Nederland van de jaren dertig was er crisis en deze kolonie bood uitkomst.

Annelies, in 1934 in Holland geboren, schrijft aan de hand van haar herinneringen en documentatie haar levensverhaal op, dat ze ‘Denken aan Bandoeng’ heeft genoemd. Na de oorlog besloot ze namelijk- zo geschreven: niet meer te voelen. Dan blijft het veilige denken over om je verslag te doen, zodat het verhaal niet verloren gaat.
De auteur heeft geen half werk verricht. “Dankzij schrijfcursussen en kritische begeleiding ontstond tenslotte een geordend manuscript,” vertelt ze in haar voorwoord. Aspekt zag de waarde van dit boek in en heeft haar boek (gelukkig) ook uitgegeven, waardoor het voor de belangstellende te lezen is.

Omdat ‘Denken aan Bandoeng’ ook over de teloorgang van Nederlandsch-Indië als kolonie en moederland van Nederland gaat, vangt dit verhaal aan bij de grootouders van Annelies aan moeders kant. Zij gingen begin vorige eeuw als eersten van de familie in Nederlands-Indie wonen en werken. Hein (1878- 1970) ontmoette Betsy toen hij in Groningen Klassieke talen studeerde. Na een conflict met zijn vader vertrok hij naar Den Haag en werkte als gouverneur in het gezin van een bankier. Daarmee kon hij zijn rechtenstudie in Leiden betalen. Specialisatie Indisch recht en Adat. Waarom hij naar Indie vertrok moet de schrijfster naar raden: zijn oudste broer zat daar, conflict met zijn vader? Storm op de toen open Zuiderzee was het keerpunt, vertelde hij zelf als motivatie. Hein kwam uit een lerarengezin te Haarlem. Vaders wil was, on-compomisloos, wet.
Drie van de vier kinderen zochten hun toevlucht in de Nederlandsch-Indische koloniën. Zijn oudste broer werd houtvester, Hein jurist, zijn zus trouwde met een architect in Bandoeng: Annelies’ haar oom Kees. Oma Betsy en opa Hein verhuisden naar Pekalong, aan de noordkust van Midden Java. In1908 verkast het gezin naar het eilandje Muntok in Midden-Sumatra. Na twee overplaatsingen woonde het gezin tussen 1913 en 1930 op Batavia om daarna voorgoed naar Holland terug te keren. Bep is hun jongste dochter, geboren en getogen in Indië, in 1933 getrouwd met Leo Oldeman in Delft, en is de moeder van Annelies. In Indië worden er nog twee zussen en een broer geboren. Het gezin is compleet.

Vanaf dit tijdstip ongeveer start Annelies met haar eigen verhaal. Aangrijpende herinneringen mede veroorzaakt door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, waardoor haar ouders afgesneden werden van elk contact met de familie in Holland; en door de aanval en inname van Indië door de Japanners. Annelies werd op zevenjarige leeftijd een oorlogskind. Door haar ogen maak je veel mee en ik vond dat moeilijk om te lezen. Mijn eigen opa van moeder’s kant werkte op de olieraffinaderijen nabij Prabumulih (Prabamoeli genoemd in het boek), mijn moeder (1929) was ook hun oudste dochter, mijn moeder heeft in de ergste Jappenkampen gezeten, ze heeft het overleefd en samen met mijn vader is ze eind jaren ‘50 met haar gezin in Prabumulih komen wonen en werken. Ik werd daar geboren en we moesten plotsklaps emigreren uit Indonesië, omdat de situatie daar onhoudbaar was geworden. Mijn moeder schreef haar eigen verhaal op voor intern gebruik. Tijdens het lezen van Denken aan Bandoeng sprongen er af en toe wat tranen uit mijn ogen. Onbegrijpelijke heimwee. Inderdaad.

https://metdeneusindeboeken.blogspot.com/2019/05/annelies-oldeman-denken-aan-bandoeng.html

https://www.hebban.nl/spot/tekst-en-uitleg/nieuws/denken-aan-bandoeng-annelies-oldemaneen-bijzonder-leesverslag