We zijn mam nu echt kwijt.

Een betere titel en cover, met een ontroerende afbeelding van Ria’s moeder samen met Popje, was er niet geweest. De schutbladen zijn gebaseerd op een blouse van Ria’s moeder.

Het boek begint met een afbeelding van een tattoo. Deze heeft Ria subtiel op haar linkeronderarm laten zetten na het overlijden van haar moeder op 18 februari 2017.

De afbeelding symboliseert de moeder-dochterband; een vrouw in lotushouding met een kind in haar buik, geschetst in één onderbroken lijn.

In achtentwintig korte hoofdstukken neemt Ria ons mee in haar gedachten, gevoelens en beleefwereld, tijdens het dementieproces van haar moeder. Ook haar emoties tijdens en na het overlijden van haar moeder beschrijft ze rauw en indringend. Iets met je hoofd kunnen beredeneren is iets anders dan je ware gevoelens toelaten en een plek geven. Hoe moeilijk dit is blijkt uit het verhaal van Ria. Relativeren, steun van familie en een kwinkslag kunnen hierbij helpen.

Ik schiet vol. Mijn verstand kiest meteen voor het laatste, maar mijn gevoel is nog lang niet zo ver.

Ria kijkt terug op de vijfeneenhalf jaar dat haar moeder liefdevol verpleegd werd in verpleeghuis ‘Den Es’. Anekdotes passeren de revue; ruzie met een medebewoner, op bezoek in het grand café en het glaasje advocaat met slagroom. Ria vertelt hoe belangrijk foto’s, muziek, haar hand strelen en Popje voor haar moeder waren; hoe gelukkig en rustig ze daar van werd.

‘Jij ben mijn lieve meisje hé? Je hebt zulke mooie oogjes, die begrijpen mij.’

Hoe hartverscheurend maar tegelijkertijd vertederend moeten deze woorden voor Ria zijn uit de mond van haar moeder?

Dit boek lezen is kijken door de ogen van Ria en haar emoties voelen. Ze ziet de gedragsverandering, het verdriet, pijn en gelukkige momenten van haar moeder. Als dochter wordt ze in haar gevoelens heen en weer geslingerd.

Ria voelt zich schuldig en verward als ze het geliefde huis van haar moeder heeft verkocht. Ze neemt twee keer afscheid van haar moeder; als ze dementerende is en als ze daadwerkelijk stervende is. Beseffen dat je net het laatste gesprek met je moeder hebt gehad …

Ik realiseer me dat ik zojuist de laatste woorden met mam heb gewisseld en kan mijn tranen niet meer tegenhouden. Zonder geluid rollen dikke druppels over mijn wangen. Nu wordt ze niet meer wakker. Nog meer tranen, nog meer strelingen over haar hand, nog een kus …

Twee keer afscheid nemen betekent ook twee keer rouwen, zij het op een andere manier en dit weet Ria goed te verwoorden. Ria’s droom met een boodschap, na het overlijden van haar moeder, is aangrijpend.

Ria bekijkt filmpjes over haar moeder; als ze die beelden afstandelijk bekijkt, ziet ze een oude vrouw met dementie, die troost vindt bij haar pop. Als ze met haar gevoel kijkt, ziet ze haar moeder als oma, die haar kleinkinderen knuffelt, als moeder van haar zusje en broertje. Maar ook ziet ze haar moeder die haar eerst geboren kind koestert.

Ik zie mijn mama met haar kindje … en dat kindje, dat ben ik.

Ria leerde haar zelfstandige en sterke moeder meer en meer los te laten; ze hield haar hulpbehoevende en onzekere moeder steeds steviger vast. Toch begint het echte loslaten pas na het overlijden van haar moeder.

In die kist lag niet de lieve oude vrouw met dementie, daar lag mijn moeder! Dat besef was onverwacht verdrietiger dan ik me had voorgesteld.

Ria heeft opnieuw een boek samengesteld met veel zorg en aandacht voor elk detail. Ze geeft de lezer een goed beeld van wat dementie met mensen doet maar ook wat het met de gevoelswereld van de kinderen kan doen.

Maar niemand zal meer weten

hoe je met je pop kon spelen

en niemand zal nog ooit

je vroegste vroeger met je delen

Uit ‘Geen kind meer’ – Jan Boerstoel



Ria heeft een pure en beeldende schrijfstijl waarmee ze de lezer weet te raken. De diverse gedichten in dit boek zijn ontroerend in al zijn eenvoud.

We zijn mam nu echt kwijt.

NB: Er is een boekje over stervensbegeleiding Rondom jou, dat boordevol informatie staat; het gehoor is het laatste orgaan dat nog functioneert. De gedichten die in dit boekje zijn opgenomen kunnen daardoor aan de stervende voorgelezen worden.