Oorlog in Hengelo

3 sterren

Monique Hoolt heeft deze roman geschreven vanuit haar interesse in de verhalen van haar grootouders, waarin mensen in de oorlog bepaalde keuzes moesten maken.

Dit boek bestaat uit drie delen waarin chronologisch het verhaal van drie vrouwen in en na de Tweede Wereldoorlog wordt verteld.
Het boek begint in 1943 wanneer een baby door een joodse vrouw in de handen van Antonia gedrukt wordt met de vraag haar te redden. Vanuit een moedergevoel neemt Antonia de baby aan, vanaf dat moment woont Tamar bij het gezin in huis.
Tussendoor zijn er korte hoofdstukjes van ene Anna, in het tweede deel ontdekt de lezer wie zij is.
In het laatste deel staat de Tamar uit 1965 centraal, zij probeert te achterhalen wat er met haar familie in de oorlog gebeurd is.

Voor mij kwam het boek traag op gang. Het voelde alsof Hoolt haar lezers onderschat heeft en de behoefte heeft gevoeld om alles te voorzien van enkele zinnen uitleg – van surrogaatkoffie tot de invoering van de jodenster. Dit haalde de vaart en eventuele spanning dusdanig uit het verhaal dat ik zelfs overwogen heb om het niet uit te lezen.
Bij andere zaken als kraanwater zette ik juist vraagtekens omdat dit in die tijd nog niet vanzelfsprekend was. Na research van mijn kant blijkt het verhaal zich af te spelen in de wijk Tuindorp in Hengelo, met luxe arbeidershuizen gebouwd door een fabriekseigenaar. Juist deze extra informatie had ik graag achterin het boek gelezen!

Enkele passages uit het oorlogsgedeelte komen niet geheel realistisch en enigszins onbezorgd over. Antonia kent in een gesprek met haar zus – getrouwd met een fervent NSB-aanhanger – bijvoorbeeld de afkorting NJS (Nationale Jeugdstorm) niet, terwijl deze NSB-afdeling al in 1934 was opgericht. Ook schijnen de bewoners hun fietsen nog te hebben, terwijl zeker in de laatste oorlogsjaren alle rijwielen geconfisqueerd werden. In speciale gevallen had men een Ausweis.

Pagina 31: “Met beide handen rondom haar ogen tuurt haar zus naar binnen. Het is te laat om Tamar te verstoppen, de kans is groot dat ze het kind al heeft gezien.”
Toch rent Antonia direct naar verzetsmensen om Tamar tijdelijk elders onderdak te geven. Daardoor wek je toch juist argwaan op?
Bij diezelfde verzetsmensen wordt later besloten een NSB’er te liquideren die het leven van Tamar in gevaar brengt. Antonia moet eigenlijk buiten het plan gehouden worden maar krijgt toch precies de zoektocht naar een helper mee. Ik mis ook bij dit gedeelte de beklemmende sfeer van bijvoorbeeld een Sicherheitsdienst.

De personages blijven in het eerste verhaaldeel vrij vlak. Als lezer neem ik de enkele morele vragen die gesteld worden wel tot me, maar het raakt me niet.
In de delen erna, waarin Anna en Tamar centraal staan, gebeurt dat echter wel. Deze personen worden beter vormgegeven, hun gedachtegangen en vragen omtrent gebeurtenissen in de kampen en de tijd erna zijn vloeiender, emotioneler, beschreven. Wellicht doordat er minder wordt uitgelegd?

Mede door de tweede helft van het verhaal ben ik wél nieuwsgierig naar een volgend boek van Monique Hoolt. Ze heeft laten zien dat zij – als eerste generatie na de oorlog die de verhalen uit de eerste hand meekreeg – een verhaal met kop en staart op papier kan zetten!