Nikolaj Konradi (Kolja) en de Tsjaikovski’s

‘Kolja’ is de nieuwste roman van Arthur Japin, die vooral succes heeft geoogst met zijn historische romans, zoals ‘De zwarte met het witte hart’ (1997), ‘Een schitterend gebrek’ (2003), ‘De overgave (2007). De roman bestaat uit twee verhaallijnen: enerzijds, de opvoeding en onderwijzing van de doof geboren Nikolaj Konradi (Kolja) door Modest Tsjaikovski, dichter en dramaturg en de jongere broer van de bekende Russische componist Pjotr Tsjaikovski (1840-1893). Anderzijds, de twijfel van de jongvolwassen Kolja over de oorzaak van de plotselinge dood van Pjotr en zijn zoektocht naar de waarheid hieromtrent.
De roman begint op het moment dat Kolja erachter komt dat Pjotr is overleden. Hij heeft direct zijn twijfels over de officiële doodsoorzaak en gaat op zoek naar de waarheid. De speurtocht van Kolja wordt afgewisseld met dagboekfragmenten van Modest, waarin hij vertelt hoe hij Kolja als klein jongetje onder zijn hoede nam. Hij bevrijde de jongen uit zijn isolement en leerde hem spreken en liplezen.
Het verhaal wordt dus verteld vanuit twee perspectieven, die weliswaar van elkaar te onderscheiden zijn door een verschil in typografie, maar niet door een verschil in schrijfstijl. De vertelstijlen die Japin gebruikt voor Kolja en Modest verschillen nauwelijks van elkaar. Een groter contrast hiertussen had de geloofwaardigheid van de roman ten goede gekomen.
De beide verhaallijnen lopen in de tijd niet naast elkaar. Kolja’s perspectief begint met Pjotrs dood, terwijl Modests dagboekperspectief veel eerder begint, bij zijn eerste ontmoeting met het doofstomme jongetje Kolja. De verhalen komen steeds dichter bij elkaar te liggen tot ze op het eind elkaar kruisen. En daar veroorzaakt een onwaarschijnlijke chronologie voor verwarring bij de lezer. Een bezwarend obstakel dat het leesgenot niet ten goede komt.
Ondanks enkele storende elementen (in de identieke schrijfstijl en de twijfelachtige samenkomst van de twee vertelperspectieven) is ‘Kolja’ geschreven in de prachtige, beeldende taal die we van Japin kennen. Met zinnen om in te lijsten. ‘Zo lastig is het nu je te verplaatsen in een ander. Kon een mens zichzelf maar vergeten, dan begreep iedereen elkaar.’ en ‘Ik weet niet waarom mensen medeleven willen. Meevoelende woorden zijn dolkstoten.’ Om maar even een paar voorbeelden te noemen.
Japin slaagt erin de sfeer van het negentiende eeuwse Rusland op te roepen in een vlotte, gemakkelijk leesbare stijl. Kolja’s speurtocht naar de ware doodsoorzaak van Pjotr Tsjaikovski leest als een detective. De talrijke filosofische pareltjes die Japin in zijn schrijven verwerkt, geven het verhaal diepte. Kortom, ‘Kolja’ is een historische roman, psychologische roman en detective in één.