Derde Elsschot in het rijtje, derde 'schot' in de roos!

Terug in de tijd gekatapulteerd met een verhaal dat vandaag zou kunnen plaats vinden maar misschien tussen een Marokkaanse winkeluitbater en een hardleerse imam? Wie weet...

Pol van Domburg is één van de hoofdpersonages, de timmerman en kruidenier van het dorp, maar ook de enige socialistische vrijdenker in het dorp die op een slinkse manier zijn huis en grond van de graaf heeft kunnen kopen. En met een Hollandse vader en een neef in de verfoeide verderfelijke stad waar de kerk de plak al niet meer zwaait. En hij leest boeken! Dat is natuurlijk gevaarlijk voor de gevestigde macht zoals de kerk. Met de oude pastoor komt hij niet overeen maar deze heeft de kracht en de wil niet meer om met hem in conflict te gaan en hem terug op het rechte pad te krijgen. Als deze echter komt te overlijden, en hij wordt vervangen door de vrij jonge eenogige pastoor Kips komt de kat op de koord.

Zeker als een groepje startende vakbondsmilitanten in het dorp van Pol komt oproepen om voor de arbeiders te stemmen en tegen de graaf, die alle grond in het dorp in eigendom heeft, in te gaan, gaat Kips het socialistische gevaar te lijf en verkettert hij van Domburg vanop de kansel. Zo blijven de klanten van die laatste weg, wordt Pol verbitterd en reageert hij zich nog meer af op zijn vrouw en dochters. Het conflict tussen Pol en de pastoor mondt uit in een ware titanenstrijd. Het einde van die strijd heeft wat mij betreft een verrassende, niet zo Elsschotiaanse draai gekregen. De verlossing op het einde is een verlossing die op meerdere manieren begrepen kan worden..

De situatie in het dorp, de dorpstradities en -gewoonten, en de verschillen tussen dorp en stad, en tussen de verschillende 'standen' worden op levendige, kleurrijke en beeldende wijze door Elsschot in zijn eigen onnavolgbare stijl neergezet. Het boek leest zo vlot dat je moet oppassen of je wel alle toespelingen en heerlijke zinnen meekrijgt van de schrijver. De personages zijn terug losjes gebaseerd op karakters uit Elsschot's omgeving en er zou zelfs een autobiografisch verhaal zitten achter de 'uiteindelijke verlossing' waar deze korte roman tenslotte om zou draaien. Of Elsschot zelf zijn eigen Vlaamse vrijdenkende sympathieën zou verwerkt hebben in dit verhaal, is een goede vraag maar niet eenduidig te beantwoorden. Zelfs als hij nog zou leven, zou hij dit heel goed een mysterie weten te houden, zoals hij wel meer deed met zo vele andere aspecten uit zijn privé-leven. Tenslotte komen beide hoofdpersonages er qua karakter maar bekaaid vanaf.

Ook als je deze korte roman hebt dichtgeslagen, blijft hij nog wel even op je netvlies branden. En wil je dit boek nog eens graag teruglezen, net zoals met al de andere boeken van deze stilist! Uitgeverij Polis mag dus van mij nog even verder gaan met de nieuwe uitgaves van dit prachtige oeuvre. En de kunstenaar die de covers maakte evenzeer!