Imponerende strip over de holocaust

Ik had dit boek al een hele tijd, en sloeg het open toen ik de juichkreten van o.a. Hanneke en Prowisorio las op Dizzie.nl. En inderdaad, geweldig. Prowisorio legt hieronder (ook op Hebban) mooi uit waarom. Hoewel het eigenlijk niet uit te leggen is: veel van de impact zit hem in de tekeningen, en dat is niet te parafraseren. Dat moet je gewoon zien.

Dankzij de combi van tekst en beeld kan Art Spiegelman ook veel info kwijt in een enkele scene. Voorbeeld: als hij zijn psychiater (een 'survivor'van de holocaust) vraagt wat het gevoel is van een Auschwitzoverlevende is het antwoord 'sadness' gecombineerd met een droevige blik. En geloof maar dat een getekende muis droevig kan kijken. Een enkel plaatje met tekstballon bevat dan evenveel als een pagina tekst in een 'normaal' verhaal zonder plaatjes. Ander voorbeeld: de joodse personages (Art Spiegelman zelf, zijn vader die Auschwitz overleefd heeft, zijn moeder die Auschwitz overleeft maar later zelfmoord pleegt) zijn als muizen getekend. Joden werden door de Nazi's tot ongedierte gereduceerd: precies dat wordt dan in elke tekening voelbaar. Het hoeft niet meer te worden gezegd. Tegelijk zijn die muizen soms heel aaibaar, en dat maakt sommige treurige scenes nog treuriger en ontroerender. De kampbeulen zijn allemaal getekend als katten: hun gewelddadigheid en dreiging hoeft daarmee niet meer beschreven te worden, want die spat uit elke tekening. Het verhaal (autobiografisch) is ook nog eens heel navrant, niet alleen door de holocaust, maar ook door de moeizame relatie van Art Spiegelman met zijn vaak volkomen onhandelbare vader. En ook het schuldgevoel van Art daarover en over de zelfmoord van zijn moeder: dat laatste wordt alleen in een soort ingebedde (overigens heel extreem getekende) strip wordt getoond, verder merk je het alleen tussen de regels door.

Sentimenteel is deze strip gek genoeg helemaal niet, hoewel dat gezien het onderwerp makkelijk had gekund. Spiegelman vermijdt sentiment, o.a. door volkomen onverbloemd de lastige kanten van hemzelf en zijn vader te tonen, maar ook door explicitering en commentaar of diepgravende uitleg over gevoelens achterwege te laten. Het beeld doet het werk. En hoe.