De zoektocht gaat door.....

Dit is het vierde deel van de veelgeroemde autobiografische romancyclus “Mijn strijd”. De vorige drie delen had ik met rode oren gelezen, vooral “Zoon” en de passages over ontluistering en dood in “Vader”. En ook dit vierde deel smaakte weer opperbest: mogelijk is het wat minder indringend dan de vorige delen, maar kniesoor die daarop let.

We volgen deze keer hoe Karl Ove op zijn achttiende invalleerkracht wordt in een afgelegen Noord-Noors vissersdorp. Niet dat hij interesse heeft in een carrière als leraar: hij wil schrijven, schrijven en nog eens schrijven, geld verdienen als leraar en dan zwerven en weer schrijven, schrijven en schrijven. Want schrijven is voor hem de ultieme onderdompeling in fantasie en roes: als hij schrijft is hij letterlijk van de wereld, en leeft hij intenser dan in het alledaagse leven mogelijk is. In de roes van drank en drugs trouwens ook: Karl Ove snakt naar een intensiteit van ervaring die voor brave burgers als u en ik onvoorstelbaar is, en dompelt zich daarom wanneer hij maar kan onder in de totale roes van drank, hash en het schrijven. Of ook de roes van muziek en literatuur: de jonge Karl Ove kan zichzelf helemaal vergeten als hij U2 of Bowie hoort, of als hij Kerouac of Kjaerstad leest. Helaas komt na elke roes ook weer de kater of de wurgende verveling van de saaie wereld van alledag, maar juist die kater voedt ook weer het verlangen naar de roes.

Die worsteling met zijn schrijverschap en met zijn verlangen naar intensiteit wordt, net als in de eerdere delen, weer fascinerend opgeschreven. Zo ook de even hilarische als ontroerende als ook totaal gênante worsteling met zijn seksuele lust en met het feit dat hij snakt naar ‘de daad’, maar daarin, laten we zeggen, technisch tekort schiet. En intrigerend is ook hoe het verhaal opgebouwd is uit flash-backs en flash-forwards: de 18-jarige Karl Ove associeert bij diverse ervaringen terug naar soortgelijke ervaringen van de 16-jarige Karl Ove, die weer herinneringen aan de 12-jarige Karl Ove heeft, wat allemaal tezamen komt in het hoofd van de 40-jarige Karl Ove. Vaak zit Karl Ove enorm intens in het pure hier en nu, wat heel meeslepend is om te lezen, maar even vaak waaiert zijn beleving uit naar herinnering en toekomst. En ook dat leest heel meeslepend: ten eerste omdat de weemoed van de oudere Karl Ove zich mengt met de onbezonnen jeugd van de jonge Karl Ove, maar ook omdat je als lezer voelt hoe de oudere Karl Ove als een bezetene zoekt naar zin en betekenis van wat hij als jeugdige meemaakt. Wat was de zin van al zijn verliefdheden? Wat was de zin van zijn bijna manisch-buitensporige drinkgedrag? Ja, oké, die leidt dan wel tot (meeslepend beschreven) roes maar ook tot (even meeslepend beschreven) walging en kater, dus waarom toch die excessieve roeszucht? Ook over de verloedering van zijn vader wordt weer veel prachtigs en pijnlijks geschreven, ook weer vanuit het dubbele perspectief van de in het hier en nu ondergedompelde Karl Ove en van de later terugkijkende Karl Ove die alles poogt te duiden. En tussen de regels door proef je dat hij ook hier weer niet klaar komt met zijn vader: de man die hij bewonderde, maar die hij ook haatte en bijna panisch vreesde, die bijzonder abject was in zijn drankzucht en in zijn extreme gedrag, maar die juist daarin misschien ook wel erg leek op Karl Ove zelf.

Soms vond ik het boek wel wat langdradig worden, met name in de passages over Karl Ove en zijn leerlingen. Aan de andere kant staan ook daar mooie stukken tussen, onder meer over een ontluikende verliefdheid die alleen werkelijkheid wordt in de fantasie. Of ook de volgende zinnen, waarin hij beschrijft wat er gebeurt als hij zijn leerlingen uit “Duizend en een Nacht” voorleest: “Met lege blik zaten ze naar de oriëntaalse sprookjes te luisteren, in zichzelf gekeerd alsof ze voor de bron van hun ziel zaten, midden in de woestijn van hun gemoed, en al die kamelen, al die zijde, al die vliegende tapijten, al die geesten en rovers, al die brandende hartstocht en plotselinge dood als luchtspiegelingen langs de lege blauwe hemel van hun bewustzijn zagen golven. Dat er nauwelijks een wereld te bedenken was die verder van de hunne lag, zoals ze daar zaten, helemaal aan de rand van de wereld, in volkomen duisternis en ijzige kou, speelde voor hen geen rol, dit vond plaats in hun innerlijk, daar was alles mogelijk, alles toegestaan”.

Prachtig, hoe deze stugge kinderen voor even in een andere innerlijke wereld vertoeven waarin alles kan en mag. Prachtig ook hoe Karl Ove zelf steeds naar zulke innerlijke werelden zoekt.