Kampioen van het weglaten, ook in zijn gedichten.

Raymond Carver werd in de jaren '70 en '80 terecht wereldberoemd met zijn korte verhalen, die vol staan met wanhopige morsigheid en het "dirty realism" van in het leven, in de liefde en vaak door de drank op de dool geraakte dwaallichtpersonages. Verhalen bovendien waarin Carver zich de kampioen toonde van het weglaten en het "schrijven is schrappen": kop en staart ontbreken, in een paar ongehoord spaarzame regels wordt alleen een topje van een ijsberg getoond, en toch word je als lezer helemaal weggeblazen door werelden van ongezegd en onzegbaar gevoel die alleen tussen de regels door worden opgeroepen. Die verhalen las ik ooit graag. Maar daarnaast schreef Carver ook gedichten, en die heb ik altijd links laten liggen. Mijn echtgenote was echter zo aardig om mij voor mijn verjaardag "All of us" te geven, de verzamelde gedichten die deels zijn vertaald in "Waar water samenvloeit met ander water". En tot mijn aangename verrassing vond ik dat een heel mooie dichtbundel, die ik ondanks zijn omvang (een dikke 300 blz.) in een ruk uitlas.

De gedichten van Carver werken net zo sterk met het ongezegde tussen de regels als zijn verhalen. Misschien nog wel sterker zelfs, omdat de taal van zijn gedichten nog geconcentreerder is, nog uitgebeender, nog spaarzamer. Zelf vond Carver dat hij allereerst dichter was en pas daarna schrijver van verhalen. Wie weet. Hij is wel een opmerkelijk minimalistische dichter, want zijn gedichten zijn vaak heel kort en erg simpel van taal. Het is eerder ultrageconcentreerd proza dan bloemrijke poëzie, want rijm ontbreekt, evenals metrum en metaforiek. Maar juist daardoor is hij als dichter wel heel suggestief en intrigerend. Juist door zijn kaalheid.

Neem bijvoorbeeld het korte gedicht "The scratch": "I woke up with a spot of blood/ over my eye. A scratch/ halfway across my forehead. But/ I'm sleeping alone these days./ Why on earth would a main raise his hand/ against himself, even in sleep?/ It's this and similar questions/ I'm trying to answer this morning./ As I study my face in the window". Een wonderlijk simpele, bijna banale inhoud: iemand kijkt in een spiegelende ruit naar een schram op zijn voorhoofd. That's it. En toch, het gedicht intrigeert wel, door de heel impliciete suggesties van eenzaamheid en echtbreuk ("I'm sleeping alone these days") en van zelfdestructie, en door de onnadrukkelijke maar fundamentele verbazing van de ik-figuur. Verbazing die suggereert dat hij misschien wel helemaal de weg kwijt is, en geen greep meer heeft op wie hij is. En zo zit de hele bundel vol met suggesties van verbazing, verdwazing, verdwaald zijn in het leven. Suggesties die alleen als sfeerbeelden worden opgeroepen en juist daardoor ontroeren. Daarnaast echter staan er ook veel gedichten in die op soortgelijke spaarzame en suggestieve wijze vol staan van ongrijpbare en onverklaarbare levensvreugde: de vervoering tijdens het rondlopen in de natuur, het onverklaarbare gevoel van iemand die aan de grond zit en toch blij is dat hij leeft, de onthechting en rust van hengelaars, de niet te duiden vreugde die opkomt bij een toevallige associatie of een impressionistische mijmering. Dat vond ik heel verrassend: als ik mij goed herinner staat in Carvers verhalen steeds de treurnis voorop, terwijl in deze dichtbundel er naast alle ongrijpbare treurnis ook veel ongrijpbare levensvreugde is. Waarbij die levensvreugde op de een of andere manier aan intensiteit wint door alle treurnis er omheen. En mooi is vooral de wijze waarop die levensvreugde steeds als een raadsel wordt geëvoceerd, als een soort gift van het toeval, zonder grijpbare en verklaarbare grond. Als een stemming dus die je niet kunt duiden of analyseren, maar die je alleen vol verwondering kunt ondergaan.

Lees "All of us" en geniet, zou ik zeggen. Of anders vertalingen van Carvers gedichten. Zelf ga ik ook over enige tijd zijn verhalen weer eens herlezen, want ik ben benieuwd of die verhalen anders bij mij binnenkomen nu ik zijn gedichten ken.