Ik heb deze recensie geschreven in opdracht van school en heb hierbij gebruik gemaakt van de recensie van Jean-Paul wat u wellicht kunt terug lezen.

‘Daders verheven hun misdaad tot norm’, is één van de schrikbarende en tot denken aanzettende opmerkingen van Welzer in zijn boek, Daders, dat in oktober 2006 verscheen. De ondertitel van het boek van sociaal-psycholoog Harald Welzer ‘hoe worden heel normale mensen massamoordenaar’, blijft zeker niet onbeantwoord.

Welzer onderzocht wat gewone mensen er toebracht om onschuldige mannen, vrouwen en kinderen zonder schroom dood te schieten. Om inzicht te krijgen in de gedachtegang van de daders gebruikt hij bronnen als geregistreerde orders, uitspraken, dagboeknotities en zelfs gedichten. Merendeels richt hij zich op de gevolgen van het Duitse nationaalsocialisme in de Tweede Wereldoorlog maar ook de moorden in Rwanda, voormalig Joegoslavië en Vietnam komen aan bod.

Welzer omschrijft met een soms akelige precisie hoe de moorden werden uitgevoerd. Misselijkmakende praktijken uit goed fatsoen verzwijgen doet hij niet. Gelukkig wendt hij zich na deze beschrijvingen niet af van zijn doel om een psychologische verklaring neer te zetten. Wat voorkomt dat het een week boek wordt. Hij maakt echter één uitschieter door te noemen dat hij er niet aan moet denken hoe een bepaalde situatie eruit heeft gezien. Enerzijds is dit jammer omdat hij de impact van de situatie op zichzelf betrekt. Vooral gezien hij er in de rest van het boek wel in slaagt dit niet te doen. Anderzijds vergroot dit wel de gruwel van de situatie.
Fijn is dat Welzer al in het begin duidelijk maakt dat het in zijn boek niet gaat om daders met een pschychopathologische storing en hier ook niet meer op terug komt.
Naast het jargon dat niet overkomt op lezers zonder achtergrond op gebied psychologie en antropologie, gebruikt hij begrippen die daarentegen erg goed blijven hangen. Abstracte begrippen als referentiekader, Jodenoplossing, Jodenacties, vernietigingsoorlog en moraal zorgen er voor dat de kern tot de lezer doordringt. Groeperingen als ‘wij’, ‘zij’ en ‘de Joden’ gebruikt hij gepast.
Ook complimenteus is dat hij veel theorieën van collega psychologen citeert en hier zijn eigen theorie aan toevoegt zonder de geciteerde psycholoog te willen overtreffen.

Daders is in momenten een weerzinwekkend boek. Vooral waar hij Politiebataljon 45 volgt, die verantwoordelijk is voor het in twee dagen uitroeien van 30.000 joodse inwoners van de stad Kiev in Oekraïne.
Storend zijn de noten die overdadig aanwezig zijn en regelmatig onbegrijpelijk zijn door het benoemen van alleen de bron. Ook jammerlijk is dat hij dezelfde clou vaak herhaalt en er iedere keer op een andere manier om heen draait. Dit heeft als gevolg dat het boek de mogelijkheid geeft om af te dwalen en het verhaal lastig is om terug te halen. De clou zelf blijft daarentegen wel ontzettend goed hangen.
Welzer slaagt er al met al goed in zijn lezer te laten begrijpen hoe normale mensen massamoordenaars worden. Al is begrijpen misschien niet het juiste woord gezien de gruweldaden hierdoor wel erg dicht bij ons eigen vermogen komen.