Mocht deze roman de Nederlandse vertaling zijn van een in de VS gepubliceerde roman, dan zou hij bejubeld worden als vernieuwende misdaadfictie waar zowel de rijkdom aan thema's, de stijl, het vertelritme en de toon als meer grensverleggend zijn dan de meeste publicaties uit het ernstige literaire veld.

Het verhaal: Mark Lazare is deur-aan-deur-verkoper voor het Nederlandse postorderbedrijf Boek en Plaat, en stuit tijdens een van zijn verkoopsrondes op een hoeve waar sinistere figuren een meisje gevangen houden. Het is 1966, en de demonen van de Tweede Wereldoorlog zijn letterlijk nog springlevend in Vlaanderen—al was het maar omdat ze zulke korte gevangenisstraffen hebben uitgezeten. Vanuit dit punt beweegt het verhaal zich in een versnellende cirkeldans van de Gentse boekentoren, via de Gentse Campo Santo begraafplaats, naar het Vlaams-Brabantse platteland. Jo Smets slaagt erin om precies de scènes in de open plattelandsvlaktes het meest claustrofobisch en beklemmend te laten aanvoelen. Dit is een Vlaanderen van toegedekte geheimen, waar de fraaiste kerkhoven de meest afschuwelijke zijn.

Smets weeft doorheen de horror van het basisverhaal gebeurtenissen uit de Vlaamse geschiedenis die wraakroepend zouden moeten zijn, maar zowel in media, onderwijs, kunst of politiek amper besproken worden. De historische mantel der liefde dekt veel toe in Vlaanderen en België. Deze roman rukt die mantel weg en geeft het eronder verborgen warm gehouden lijk een paar fikse trappen in het kruis.

De nadruk ligt niet zozeer op het ontrafelen van een misdaad, maar op het op een nieuwe manier naar de werkelijkheid kijken. Hoofdpersonage Mark Lazare's schellen vallen van zijn ogen, en met een beetje eerlijke inspanning zou hetzelfde moeten gebeuren bij de lezer van het boek.

Er zijn critici die Smets' stijl niet kunnen smaken, maar dat zijn critici die James Ellroy niet lijken te kennen, en die niet weten dat een nieuwe literaire stijl als nieuwe muziek is waar je naar moet leren luisteren. Een schrijver met een geruststellende stijl garandeert gemoedelijkheid. Dat is geen criterium voor de kwaliteit van een boek. Gemoedsrust is wel het laatste wat met dit boek wordt beoogd. De stijl lijkt aangedreven door de ademhaling van de romanfiguren, en het lezen van deze roman is tegelijk een fysieke ervaring.

Bij gebrek aan een reeds beschikbaar vervolg ben ik het begin het boek maar onmiddellijk beginnen herlezen. De tweede lezing is nog beter.