Prachtig en vreselijk tegelijk.

Colson Whitehead heeft met ‘De ondergrondse spoorweg’ een indrukwekkend verhaal geschreven over een van de meest heftige periodes in de geschiedenis van de mens. Mensenhandel, mishandeling, brandmerken en een leven aan de ketens….je kunt niet spreken van een menswaardig bestaan. Je was een ding waar naar goeddunken mee werd omgesprongen en werd niet als gelijkwaardig gezien en dus ook niet als zodanig behandeld. Die vernedering zorgde ervoor dat de slaven zich ook zo gingen voelen en gedragen, ze waren ‘niets waard’. Wat hen stond te wachten was een vreselijk hard en onzeker leven.

In een vlotte maar prachtige schrijfstijl weet Whitehead je in het verhaal te trekken. Opvallend is dat hij geen alledaagse manier van schrijven heeft, zijn taalgebruik is prachtig en met vlagen neigt het naar ‘deftig/elitair’ maar dat zonder pretentieus te zijn.
Je moet tijdens het lezen wel blijven opletten want het is zeker geen gemakkelijk verhaal. De verhaallijnen lopen lichtelijk door elkaar heen maar toch is het geen enkel moment verwarrend. Alle hoofdpersonages hebben met elkaar te maken, de verhalen lopen mooi in elkaar over en telkens is het Cora die hen bindt. Het is een indringend en overtuigend levensverhaal, zo nu en dan is het zelfs schokkend. De beeldende en filosofische sfeerschetsen zijn onmiskenbaar authentiek en levensecht. ‘De ondergrondse spoorweg’ is zowel dramatisch, fascinerend, tragisch als mooi.

De wanstaltige praktijken van de blanken geven je tijdens het leven een ongemakkelijk gevoel, je zou last krijgen van plaatsvervangende schaamte. Ondanks dat Cora een stap zet die enorme risico’s met zich meebrengt en ze niet alleen zichzelf daarmee in gevaar brengt hoop je oprecht dat het verhaal in haar voordeel afloopt. In die zin is het met vlagen zelfs een spannend verhaal. Het ondergrondse netwerk dat helpt de slaven weg te komen van hun onderdrukker loopt een enorm risico. De mensen die hieraan meewerken, riskeren hun eigen levens en dat van hun gezinnen om dat van anderen te redden. In die periode een gevaarlijke positie dus. Dit zorgt dat je grote sympathie koestert voor deze groep, het gaf blijk van ongekend idealisme en lef om zó voor de –donkere- medemens op te komen. Tot grote irritatie en frustratie van de slavenjagers lijkt de ondergrondse echter een waterdicht systeem te zijn. Velen van hen hebben het dan ook als persoonlijk doel gesteld om dit netwerk op te rollen en iedereen die daaraan verbonden is aan de hoogste boom op te knopen, letterlijk.

Er is maar één verrader nodig die al die levens in gevaar brengt en het is schokkend om te lezen wat er op een dergelijk moment gebeurt. Zo nu en dan zou je het liefst je ogen sluiten voor wat er zich, voor je neus op papier, afspeelt. Cora leidt al die tijd een jachtig bestaan om uit handen te blijven van Ridgeway, de slavenjager die het tot dan toe ook niet is gelukt haar moeder Mabel te vinden. Hij heeft er een persoonlijke vendetta van gemaakt om Cora weer terug te brengen naar de Randall plantage. De vraag is dan ook wat zijn jacht teweeg gaat brengen.
‘De ondergrondse spoorweg’ is absoluut prachtig, in meerdere opzichten zelfs opzienbarend. Het heeft een onuitwisbare indruk achtergelaten. De prijzende woorden van grootheden zoals Obama en Oprah Winfrey leggen de lat hoog maar het boek heeft alle verwachtingen waargemaakt. 5 sterren