Deze orcs zijn eigenlijk geen orcs

Warcraft Durotan is een boek van deze tijd en wellicht in nog grotere mate van de toekomst. Niet eens omdat de titel niet in het Nederlands is vertaald; dat is iets dat in onze Engelstalig gerichte multimediacultuur steeds vaker voorkomt wanneer een vertaald boek gerelateerd is aan een Engelstalige film, serie of computerspel. De titel wordt dan een merknaam, waaronder allerlei bijproducten op de markt worden gebracht, met als meest lelijke voorbeeld de vertaling van Frozen Heart, met als titel, juist ja, Frozen Heart. In ieder geval kun je bij Nederlandstalige (vertaalde) boeken met een Engelse titel dus concluderen dat het een bijproduct betreft. Dat hoeft de pret natuurlijk niet te drukken. Het zet de deur wel open naar steeds minder vertalen, zoals in dit geval titels en begrippen als “warlock” (tovenaar) en “chieftain” (hoofdman) ook maar niet vertaald worden. Het zal wel de economische noodzaak zijn om ook op de vertaalkosten te besparen.
Maar bij Warcraft Durotan gaat het nog veel verder.
Wanneer je het boek in de boekenkast ziet staan, is het eerste dat opvalt dat er geen auteur is. “Warcraft Durotan Het verhaal dat voorafgaat aan de film.” Haal je het boek uit de kast en kijk je naar de voorkant van de omslag, dan lees je meteen onder de herhaling van de tekst op de rug dat het “van regisseur Duncan Jones” is. Maar nog voor je bewonderend kunt denken dat die Jones een veelzijdig man is, lees je al: “verhaal door Chris Metzen”, en aangezien dit “het verhaal dat voorafgaat aan de film” is, moet die Metzen wel de auteur zijn. Helemaal onderaan, als laatste, komt dan nog“boek door Christie Golden”; dus die zal de omslag, het lettertype en de bladspiegel wel hebben bepaald. Voor een boek als Warcraft Durotan is er tegenwoordig geen auteur meer, het is een teamprestatie, net zoals dat in het onderwijs in grote mate het geval is. Wie heeft wat gedaan? Wie is verantwoordelijk voor de goede dingen en wie heeft er de kantjes vanaf gelopen? In ieder geval lijkt de inbreng van Christie Golden minimaal, want zij heeft volgens haar dankbetuiging aan een heel ander boek gewerkt, getiteld “Lord of the Clans”.
Ach, het zal de lezer worst zijn; het gaat hem om het eindproduct. Is dat de moeite waard? Ja en nee. Ja, omdat het vlot leest en, als je er van houdt, best een sfeervol verhaal is, geheel volgens de regels van de fantasy. Nee, omdat het beweert over orcs te gaan, nog benadrukt door de omslagillustratie, terwijl dat niet het geval is. Ook al wordt er sporadisch een slagtand genoemd en worden stamleden in de tekst orcs genoemd, het zijn gewoon mensen. Een van hen bekent dat ruiterlijk wanneer hij tegen Durotan zegt dat leden van de stam moeten kunnen vertrekken wanneer ze dat willen: “Als mensen weg willen, moeten ze kunnen vertrekken” (blz. 149). In de film krijg je voortdurend de visuele signalen dat het heel andere wezens zijn, terwijl je in hun doen en laten voortdurend met hun menselijkheid wordt geconfronteerd. Door die discrepantie heeft de film naast het amusement ook een emotioneel spanningsveld, met daarachter zelfs een moreel verantwoorde boodschap: hoe anders ze bij de eerste aanblik ook lijken, die vluchtelingen, allochtonen, horde voetbalfans, ze zijn uiteindelijk, net als wijzelf, gewoon mensen. Dit spanningsveld is in het boek geheel afwezig, hetgeen lijkt te benadrukken dat het boek Warcraft Durotan ‘slechts’ een bijproduct is. Aangename ontspanning als je er van houdt, maar niets nieuws en niet verrassend.

Paul van Leeuwenkamp