Hoe gaat het met verder met Mevrouw Dalloway?

Het is geen vrolijk boek, Mevrouw Dalloway. We volgen haar en de nodige mensen in haar omgeving, alles op dezelfde dag. Het verhaal, voor zover er echt sprake is van een verhaal, springt zo nu en dan van de een naar de ander. Als een drone zwenkt het verhaal van de een naar de ander, waarbij toevallige verbindingen, zoals ontmoetingen in een park, de verbindende schakels vormen. Een aantal personen volgen we wat nadrukkelijker. Naast mevrouw (Clarissa) Dalloway zijn dat Peter Walsh, een oude vriend van mevrouw Dalloway die met haar wilde trouwen en Septimus Warren Smith, een oorlogsveteraan die lijdt aan shellshock. Virginia Woolf zou over deze roman gezegd hebben: “De wereld gezien door de ogen van de gezonde en geesteszieke mens, naast elkaar - zoiets moet het worden”.

We volgen de personen vooral aan de hand van hun gedachten. Daarin is ruimte voor een vaak sterke vorm van associatie, waardoor er allerlei sprongetjes worden gemaakt. De gedachten schetsen geen vrolijke boel. Geen van de beschreven personages is eigenlijk gelukkig, maar ze houden allen de schijn op. Het zijn mensen met een uiterlijk van vormelijkheden en een innerlijk van gevoeligheden. Het leven is geen pretje: “Je ouders schonken het je, dit leven, om tot het einde toe te leven, om in alle kalmte te doorlopen; in het diepst van haar hart voelde ze een verschrikkelijke angst”.

Het boek behandelt o.a. de thema’s zelfdoding en homoseksualiteit (“ …maar toch kon ze zo nu en dan niet de verleiding weerstaan te vallen voor de charme van een vrouw, niet een meisje, een vrouw…”), beide sterk verbonden aan Virginia Woolf zelf. Zij had zelf ook een relatie met een vrouw en nam uiteindelijk zelf haar leven, als gevolg van een psychische ziekte (bi-polaire stoornis). In Mevrouw Dalloway worden deze thema’s aangesneden, gepresenteerd als zijnde gewoon, als zaken die bij het leven horen. Er zit geen verheerlijking of afkeuring aan gekoppeld.

Daarnaast is de dood een belangrijk aangestipt thema. Hiervoor klinkt enige waardering door: “De dood was een poging om te communiceren: mensen voelden de onmogelijkheid van het bereiken van de kern, die hun op mysterieuze wijze ontging; nabijheid dreef uiteen; extase verbleekte; je was alleen. In de dood school een omhelzing”. Gekoppeld aan de zwaarte van het leven, het ontbreken van geluk bij de meeste personages is dit een geloofwaardige benadering. In retrospectief moet het wel verbonden worden aan de schrijver Woolf en ook aan de tijdgeest. Het boek werd gepubliceerd in 1925 en is dus geschreven in de jaren na de niet-verwerkte ‘Grote oorlog’, de eerste wereldoorlog.

De dood wordt dus redelijk positief beschreven. Het is het leven dat zwaar is, zwaar van verplichtingen. Voor Septimus is het leven té zwaar, mede door het schuldgevoel jegens zijn maat Evans uit de oorlog die hem in waanbeelden wenkt. Septimus kiest de dood. Clarissa vind het leven zwaar door alle (sociale) verplichtingen maar verliest zich in het toegeven aan die verplichtingen.

Door de manier van schrijven, grotendeels vanuit gedachten, laat het boek zich niet altijd makkelijk lezen. We worden geconfronteerd met de wonderlijke werking van het brein, dat soms het nodige vergt van de lezer, maar wat uiteindelijk wel herkenbaar is. Het is geen makkelijke, maar wel een bijzondere leeservaring. De teksten zijn hier en daar ronduit mooi, soms poëtisch. Het verhaal eindigt ook met een open eind en kan de lezer onbevredigd achterlaten. Hoe gaat het met verder met Mevrouw Dalloway? wilde ik weten.

In het nawoord bij Mevrouw Dalloway (de Perpetua-editie) geeft Joke Hermsen aan dat de tijd een belangrijk element in dit boek. Zo is er de Big Ben die regelmatig de tijd laat klinken. Oorspronkelijk was de titel van het boek The Hours. Dat verklaart meteen dat het boek van Michael Cunningham, dat een sterke link heeft met Virginia Woolf en het boek Mrs. Dalloway, The Hours (prachtig verfilmd met Meryl Streep, Julianne Moore en Nicole Kidman in de hoofdrollen) is getiteld.