Zwarte boodschap in een fraaie roman

“Zwarte honden” is een fraai geschreven roman, waarin de jong verweesde hoofdpersoon Jeremy op zoek gaat het naar het levensverhaal van zijn schoonouders June en Bernard Tremain. Dit stel hing in de tweede wereldoorlog en kort daarna de idealen van het communisme aan. Door een gebeurtenis tijdens hun huwelijksreis in Frankrijk kiest June radicaal voor een andere weg en gaat ze gescheiden leven van Bernard hoewel ze getrouwd blijven.

Het boek is mooi vanuit de zoektocht van Jeremy geschreven, waardoor we hetzelfde meekrijgen als hij: verhalen, commentaren en bevindingen van beide kanten. Daardoor weten we niet wat de waarheid is - er komen tegenstrijdigheden aan het licht - en zijn we overgelaten aan onze eigen bespiegelingen. Er is niet één waarheid, zo moet de boodschap zijn.

De koppeling van June en Bernard aan het communisme, maar ook het uit elkaar gaan, staat symbool voor de tweedeling van Europa na de oorlog. Daarnaast is een thema van het boek de strijd tussen het verstand en het gevoel, ook gekoppeld aan de twee schoonouders van Jeremy.

Zoals vaker bij Ian McEwan wordt het verloop van het leven bepaald, ingrijpend veranderd door een bijzondere gebeurtenis of ervaring, die doorgaans ook iets mystieks heeft. In dit boek heeft die cruciale gebeurtenis met zwarte honden te maken. Die staan voor het kwaad in de wereld, en zijn gelinkt aan de gruwelijkheden van de tweede wereldoorlog. Maar ze staan voor het kwaad in het algemeen. “Zwarte honden” is uitgegeven in 1992. In de jaren daarop volgend hadden we de gruwelijkheden op de Balkan en in Afrika (zoals in Rwanda). Meer recent kennen we natuurlijk de perverse strijd in Syrië en Irak. Het thema van het boek, zoals door McEwan aan het einde van de roman zo duidelijk wordt aangegeven, wordt hiermee duidelijk bewaarheid:
“Het kwaad waarover ik het heb huist in ons allemaal. […] En vervolgens, als de omstandigheden gunstig zijn, komt in verschillende landen, op verschillende tijdstippen een verschrikkelijke wreedheid tot uitbarsting, een kwaadaardigheid jegens het leven, en iedereen is verbaasd dat de haat in hemzelf zo intens is. En daarna zakt het weer weg en wacht af. Het is iets in ons hart”.

Een boodschap om over na te denken.