Geen kind meer door oorlog

Soms weet je in één oogopslag: dit wil ik lezen. Dit is er weer zo één.
De titel doet vermoeden dat deze novelle zich verhandelt over een gezellig reisje naar Venetië, niets is minder waar.

De hoofdpersoon is de negenjarige Marek uit Polen. Hij vertelt, observeert, denkt, fantaseert, concludeert, droomt, voelt aan of had moeten aanvoelen dat er iets was gebeurd of staat te gebeuren.
Hij zou naar Venetië gaan met zijn moeder. Ieder familielid is er al geweest, eindelijk, hij ook. De gebeurtenissen eind 1939 beslissen anders. Hij gaat naar familie.

Dat er veranderingen zijn wordt hem allengs meer duidelijk. De twee vluchtelingenstromen, de mobilisatie, zijn ouders die er niet zijn, artillerie, bombardementen.
'En dus komt het ook al bij ons in de buurt. - Daarna was niets meer als vanouds. Alsof de wereld opeens alle kleur was verloren, vaal en lelijk was geworden;'

Helaas ziet ook hij de verschrikkingen als ze onderweg zijn, o.a. een getroffen soldaat: 'de pupillen van de soldaat waren gevuld met grenzeloze verwondering, ... in de wijd open ogen van die soldaat dacht hij, Marek, een stukje heldere lucht te zien met een traag langsdrijvende wolk.' Later begreep hij dat toen zijn jeugd voorgoed verdween.

Ook tante Barbara verschijnt in het huis van tante Weronika. Zij omarmt de kinderen, zij geeft hen, 'zij neemt hen mee naar', hun eigen Venetië.
'En aan haar had hij zijn onwaarschijnlijke reis naar Venetië te danken, die hij kort daarna zou maken; zij had als het ware de kolkende stroom van gebeurtenissen even afgeremd die hem nog als jongen van de ene oever zou meenemen en onherroepelijk als een ander, volwassener iemand op de andere oever zou uitspuwen.'

Dromen kunnen aanwijzingen zijn zegt tante Weronika. Eén droom van Marek waarin hij scène voor scène de tocht met het fruit naar de wijnmakerij herbeleeft, is een nachtmerrie. Van het lawaai van de stappende voeten tot de breed uitgehouwen bomkraters in het wegdek.

Je wenst ieder kind een tante Barbara in situaties zoals deze. Als ik ooit in Venetië zal zijn, zal er vast een schommelstoel staan op het plein. Ja ook met een glimlach lezen. Groot kleinood.