Vlakke documentaire

Uitgevers bestaan dankzij die enkele ‘superseller’ in hun stal. Aangezien Stieg Larsson geen nieuwe boeken meer kan schrijven, zocht A.W. Bruna een opvolger. Het is dus logisch dat zij de media hebben gestimuleerd Snel Geld te vergelijken met Larssons Millennium-trilogie. Wat een geluk dat recensenten, maar ook Jens Lapidus zelf, direct duidelijk hebben gemaakt dat elke vergelijking - op de nationaliteit van de auteurs na - mank gaat. En laat bovendien helder zijn dat Lapidus’ vlakke documentaire over drie figuren uit de onderwereld van Stockholm, schril afsteekt bij het van vele kanten indrukwekkende relaas van Larsson.

‘Het leven scheet op Jorge. Het leven zoog paardenballen.’ Twee markante zinnen uit het eerste hoofdstuk van Snel geld die zowel het taalgebruik als de schrijfstijl van Lapidus goed typeren: ruw, kort en krachtig. Uitstekend passend bij de filosofie van de onderwereld - niet te veel lullen, er moet geld worden verdiend - maar het is niet eenvoudig om er 400 pagina’s lang van te blijven genieten. Lapidus’ schrijfkunst was ongetwijfeld beter uit de verf gekomen in het veel dunnere boek waarin het verhaal van Snel geld prima had gepast. Want het is zowel snel duidelijk als weinig bijzonder om te zien dat het spel in de onderwereld om hetzelfde draait als ver daarboven: macht en moneten. Alleen zijn de omgangsvormen wat grover en gewelddadiger.

Natuurlijk is het te prijzen dat Jens Lapidus het heeft aangedurfd om origineel te zijn door puur vanuit crimineel oogpunt een ongetwijfeld waarheidsgetrouw beeld van de Stockholmse drugshandel neer te zetten, maar het is jammer dat hij er personen voor gebruikt die op zich niet spannend zijn. Een streetwise bajesklant, een wannabe met kapsones en een nietsontziende kleerkast. Iedereen kent dat soort figuren uit andere boeken en van films uit (vooral) het B-segment. Het wordt even boeiend als die drie aan het slot van het boek samenkomen, maar dat kan het documentaire-achtige doorkabbelen van het verhaal tot dan toe niet goedmaken.

Van verfijnde plannen of diepe gedachten is in Snel geld nauwelijks sprake (ondanks de ietwat krampachtige pogingen om de hoofdpersonen een menselijke kant, lees: geweten, te geven) en dat levert een mistroostig, deprimerend verhaal op. Geen happy end, geen ‘het goede overwint het kwade’. Dat zal voor een groep lezers van niet te onderschatten grootte een serieuze teleurstelling zijn. Maar ook degenen die geen positieve draai nodig hebben, merken dat Snel geld, hoe origineel ook, verre van verrassend is. En dat is funest voor een thriller. Het zou kunnen zijn dat in de komende twee delen de kracht van Stockholm-trilogie pas echt ten volle tot zijn recht komt, maar het is geen goed teken dat de grote stapels Lapidus in de boekwinkels snel slinken. En in ieder geval een flink stuk minder hoog zijn dan die van Larsson.