Een nieuw hoofdstuk in de Heijdiaanse ("Heijdense") mythologie

Het oeuvre van Van der Heijden is duidelijk in te delen in twee periodes: Voor Tonio en na Tonio. Lange tijd leek het of de schrijver zich niet meer kon herstellen. In het boek Tonio stelt de schrijver ook letterlijk deze vraag. Hoe nog literatuur te maken na het verlies van zijn zoon? Pijnlijk genoeg leverde het vreselijke drama ook zijn succesvolste en een van zijn beste romans op. Maar hoe nu verder?
Gelukkig voor ons (en voor hemzelf) kon hij zijn schrijverschap hervinden. De Helleveeg was een prettige aanvulling op De Tandeloze tijd. Het in opdracht van de gemeente Nijmegen geschreven De Ochtendgave herinner ik me als een aangename leeservaring. Maar de inhoud herinner ik me niet meer. Kwaadschiks was een literaire topprestatie. Hier was te merken dat hij zijn vorm weer terugvond. Het vorig jaar bibliofiel verschenen Kastanje a/d Zee heb ik helaas niet kunnen bemachtigen. Tot mijn verdriet eigenlijk. Een gapend gat in mijn boekenkast.
Nu is er Mooi doodliggen. Hier is Van der heijden in topvorm. Het schrijfplezier spat van de pagina’s af. Het is geen spoiler als ik vertel, dat het verhaal gaat over de Russische journalist, die in samenwerking met de Oekraïense veiligheidsdienst, een aanslag op zijn eigen leven in scene heeft gezet. Daarmee zit dit boek bovenop de actualiteit. Toch is het een echte roman. De hoofdpersoon neemt een fatale beslissing, waarna je langzaam met hem in een steeds groter drama verzeild raakt. Tot de (voor mij) verrassende ontknoping.
Onderweg valt er veel te genieten. Zoals gebruikelijk bij Van der Heijden, wordt geen woordspeling gemist en wordt elke associatie uitgewerkt. Alsof er steeds een luikje in het hoofd van de schrijver openklapt, waarna er een literair cadeautje uitspringt. Zie het als een vroege adventskalender.
Ook toont hij zich weer een meester in het spel met de tijd. Momenten worden naar wens eindeloos uitgerekt. De tijd is bij Van der Heijden nog steeds tandeloos. Sommige mensen vinden dat vermoeiend. Dit is geen boek voor lettervreters die meters willen maken, maar voor mensen die echt willen genieten. Het hoofdstuk over de sportschool, tatoeages en moderne kunst is bijvoorbeeld meesterlijk. Meesterlijk, maar voor het verloop van het verhaal “overbodig”. Toch heb ik het twee keer gelezen. Puur plezier. Van der Heijden heeft zelf trouwens gezegd: ‘hoezo overbodig? Het is een roman, dus alles wat erin staat is overbodig.
Aan het eind blijkt dat deze roman van 360 bladzijden slechts een deel is uit een groter project. Na De Tandeloze tijd en Homo Duplex is nu een derde cyclus: die van de MX-17, een vermomming van de neergeschoten vlucht MH-17. Het NRC-feuilleton President Tsaar op Obama beach was een eerdere episode daarvan.
Van der Heijden staat bekend om zijn nooit verschenen titels. De TT lijkt hemzelf minder te boeien de laatste jaren. HD lijkt alleen in zijn hoofd te bestaan. We willen het graag weten hoe dit universum zich verder ontwikkelt. Heel in de verte zijn Albert Egberts, Movo, Nathan Haanderman, en misschien zelfs Tonio, familie van elkaar.
Afth heeft ook niet het eeuwige leven. Ik ook niet. Hij zit aan de verkeerde kant van de zestig, dus zal naar schatting nog zo’n 20 jaar productief kunnen zijn. Ik mag geen Adri zeggen, maar: meneer Van der Heijden, laten we afspreken: de komende 20 jaar ieder jaar zo’n boek. Of doe maar twee, voor de zekerheid.