De vergankelijkheid van roem en de eeuwigheid van liefde

Zij was de diva van de internationale operahuizen die had gezworen nooit te trouwen. Hij was de vechter, de gokker, de hartenbreker met het engelengezicht die furore maakte op het toneel. Samen vormden de Amerikaanse Geraldine Ferrar en de Nederlander Lou Tellegen een van de meest legendarische artiestenkoppels aller tijden.

De Eerste Vrouw is opgedeeld in twee delen. In het eerste deel volgen we afwisselend acteur/filmster Lou Tellegen en operadiva/filmster Geraldine Farrar, waarbij opvalt dat voor het personage Lou het (personele) hij-perspectief gebruikt is terwijl bij Geraldine de vertellende ik-vorm is toegepast. Het bloemrijke, poëtische taalgebruik van Susan Smit past prima in het historisch perspectief. De levendige beschrijvingen van de operawereld, de opkomst van de filmindustrie, het ontluikende feminisme en de Eerste Wereldoorlog zorgen voor een boeiend decor waartegen de romance tussen dit sterrenkoppel zich afspeelt. Wel leest het verhaal door de vele details, soms meer als een goed onderbouwd tijdsdocument dan een roman en moeten we best lang wachten - tot de helft van het boek - op de beloofde meeslepende romance die de voornaamste inhoud vormt van deel twee.

Na het lezen van deze roman was ik aanvankelijk een beetje teleurgesteld. Dat heeft niets te maken met de kwaliteit van dit boek maar alles met mijn verwachtingspatroon. Ik heb al eerder boeken van Susan Smit gelezen en koester een zeker mate van bewondering voor haar werk. Wellicht is het feit dat de emoties van Lou en Geraldine maar niet echt bij me wilden binnenkomen te verklaren, doordat het verhaal in een flashback verteld wordt door een oudere, wijzere Geraldine, die de gebeurtenissen inkleurt met haar levenservaring en inzichten. Geen ‘belevende ik-vorm’ dus waardoor ‘de vertroebelde blik van een pas verliefde of de pas verlatene’ ontbreekt, zoals Smit haar heldin Geraldine laat zeggen. Geen rauwe gevoelens dus, maar het geanalyseerde en geïnterpreteerde relaas van een liefdesrelatie die voor mij daardoor minder meeslepend wordt dan de tekst op de cover belooft.

Toen ik het boek echter meenam naar de bespreking in de leesclub viel mij de enorme hoeveelheid gekleurde index tabs op die ik had gebruikt om mooie passages te markeren: het leek waarachtig wel of het boek met z'n zijkant in een confettibad gevallen was. En toen ik al die passages teruglas realiseerde ik me dat 'De Eerste Vrouw' een boek is met vele gezichten. Een tijdsdocument, een biografie over een filmsterrenkoppel, een inkijkje in de opera- en filmwereld, een stormachtige romance of stiekem toch een podium voor Susan Smit’s beschouwingen over de vergankelijkheid van roem, de eeuwigheid van liefde, het leven zelf.

Welk gezicht De Eerste Vrouw je toont, ligt aan de invalshoek van de lezer. En zo kon het gebeuren dat het verhaal mij weliswaar niet al te zeer raakte maar de momenten waarop Smit’s eigen levensbeschouwingen door de regels heen sijpelden, des te meer:

''Je kunt alleen veranderen in de richting van jezelf. Lagen van gewoonte, opvoeding aannames kun je ontmantelen en afwerpen tot je aankomt bij de kern die eigenlijk zo gek nog niet blijkt te zijn.
Neem je ware vorm aan.''