Een zwerm spreeuwen, een knap en talentvol debuut

Nabijheid en afstand. Daar draait het om in Een zwerm spreeuwen, de debuutroman van Heleen Janssens. Meer bepaald, de nabijheid en afstand die Bjorn, Amber en Berk ervaren ten opzichte van elkaar. Bjorn, Amber en Berk, twee broers en een zus. Allen in de twintig en zoekende hoe hun levens vorm te geven. Dit kan de opmaat zijn voor een zwaar boek. Heleen Janssens is er echter in geslaagd deze thematiek om te zetten in een lichtvoetig en prettig te lezen boek.

Een zwerm spreeuwen. Zo ziet Janssens Bjorn, Amber en Berk. Althans, dat lijkt de suggestie door de titel van de roman. Als een zwerm spreeuwen blijven de drie dichtbij elkaar en houden ze tegelijk afstand. Vanuit genegenheid zoeken ze elkaar steeds weer op, om te delen wat hen bezig houdt. Maar tegelijk is er weinig wat hen echt bindt. Ze blijven een soort vreemden, ondanks de genegenheid.

Een zwerm spreeuwen levert vaak mooie vluchten op. Of dat bij Bjorn, Amber en Berk ook zo is valt te bezien. Zeker gezien de onheilspellende ondertoon van het boek, gevoed door de anekdotes over spreeuwen. Zoals die over de groep spreeuwen die zich te pletter vliegt tegen een elektriciteitsmast, verteld door de vader van de vriend van Amber: ‘Ze lagen daar te kermen van de pijn, met gebroken vleugels, en konden niet meer vliegen. Wat kon hij anders doen dan de beestjes uit hun kwelling verlossen? Hij had even getwijfeld en was ze toen allemaal gaan vertrappen, een voor een. Gelukkig had hij klompen aan.’

Ondanks deze ondertoon is Een zwerm spreeuwen niet het verhaal van een relatie die langzaam maar zeker afstevent op een onheilspellend en onvermijdelijk einde. De levens van Bjorn, Amber en Berk kabbelen gedurende de gehele roman op een bepaalde manier gewoon door, alsof er niets dreigt. Als lezer vraag je je steeds af hoe het verder gaat met hun levens. Wanneer en waardoor gaat het mis? Wie zal hen vertrappen?

Bjorn, Amber en Berk zelf geven maar heel beperkt voeding aan dat onvermijdelijk lijkende einde. En toch probeer je als lezer dat einde te zoeken, te vinden in hun levens (en speciaal in dat van Bjorn). Janssens legt dit in haar boek, maar legt het er tegelijk ook niet in. Dat is knap gedaan, zeker omdat dat niet ten koste gaat van de lichtvoetigheid van het verhaal, van de bijna nonchalante toon.

Het boek geeft veel ruimte aan de lezer om zijn eigen verhaal te lezen. Het boek gaat over nabijheid en afstand, maar misschien ook niet. Het kan ook gaan over het nemen van verantwoordelijkheid voor elkaar. Of over oppervlakkige schijn en inhoudelijke echtheid. Of over nog andere zaken. Dit klinkt gekunsteld, maar dat is het in de roman Een zwerm spreeuwen in het geheel niet. Het is de vanzelfsprekende openheid van het verhaal van drie jonge mensen in verhouding tot elkaar en tot hun omgeving die meerdere manieren van lezen mogelijk maakt. Daarom vind ik Een zwerm spreeuwen een zeer geslaagd debuut van Heleen Janssens.

Eerder heeft Janssens al drie korte verhalen in eigen beheer uitgegeven. Deze verhalen kennen eenzelfde sfeer als Een zwerm spreeuwen. Heleen Janssens laat zowel met haar korte verhalen als met haar roman zien dat ze veel talent heeft.