Verlegenheid verlamt, tot er niets meer over is

Herman Koch heeft geen ingewikkeld plot nodig om een goed boek te schrijven. Een zekere spanning is altijd aanwezig maar drijft nooit als een fel lichtgevend baken op de golven van zijn romans. Voor wie dat weet en accepteert is ook De Greppel een genot om te lezen. Een echte Koch.

Robert Walter is burgemeester van Amsterdam. Hoe hij op die stoel terecht is gekomen is een vraag die onbeantwoord blijft. Maar het is een vraag die je je als lezer stelt, want uit veel blijkt dat de burgervader van de hoofdstad van Nederland niet echt overloopt van enthousiasme bij het uitoefenen van zij ambt. Aan het officiële deel van zijn taak heeft hij zo'n hekel dat hij er, als hij ook maar even de kans ziet, tussenuit knijpt. Jaren van ervaring op het hoogste bestuurlijke niveau, een aangeboren kennis van de menselijke psyche en een begrijpende en liefhebbende vrouw maken dat die momenten bijna ongemerkt 'gebeuren'. Aanwezigheid zonder er te zijn, het typeert Walter's macht en het schijnbare gemak waarmee hij de scepter zwaait. Routine.
Totdat hij tijdens een nieuwjaarsreceptie meent te merken dat echtgenote Sylvia en wethouder Van Hoogstraten (uitgesproken de oerdegelijke Van Hoogstraten) wel heel erg vriendschappelijk met elkaar omgaan als de burgemeester even niet in de buurt is. Twijfel is gezaaid, één korreltje zand is doorgedrongen in de complexe, maar tot op dat moment immer soepel draaiende machinerie die Robert Walter heet. Gebeurtenissen waarop hij normaal gesproken met souplesse zou reageren worden nu onoverbrugbare obstakels, hindernissen die niet eens tegemoet getreden worden. Een journalist beschuldigt hem ervan dat hij betrokken is geweest bij het toetakelen van een agent tijdens een anti-Vietnam-betoging, zijn ouders willen gezamenlijk euthanasie plegen, beste vriend Bernhard die ongeneeslijk ziek blijkt te zijn. Het zijn feiten waar Walter onverwacht mee geconfronteerd wordt zonder er zelf een wapenfeit tegenover te kunnen stellen. Hij reageert niet, of verkeerd, het (voor hem vaststaande) bedrog van zijn vrouw en de wethouder hebben hem vleugellam gemaakt. Roerloos dreigt de Amsterdamse burgervader naar een roemloos eind te drijven, ware het niet dat Bernhard hem een teken weet te geven dat hem tot inkeer brengt.


'De greppel' gaat, denk ik, vooral over communicatie en het gebrek aan communicatie als gevolg van een karaktertrek die je niet achter Robert Walter zou zoeken.
Over de ontmoeting met het nieuwe vriendje van zijn dochter vertelt hij:

,,Maar met de nieuwe jongen hoefde ik helemaal nergens bang voor te zijn, in ieder geval niet voor mijn eigen gezichtsuidrukking. De eerste keer dat we elkaar een hand gaven keek hij mij open en onbevangen aan en noemde daarna zijn naam - maar ik hade het meteen gezien. Zo open en onbevangen kunnen alleen verlegen mensen kijken, wist ik uit ervaring. Ik had die blik vaak genoeg in de spiegel gezien wanneer ik erop oefende. En inderdaad sloeg de jongen meteen na die eerste begroeting zijn ogen neer, liet mijn hand los, keek me opnieuw aan, en glimlachte. Een echte glimlach was het, misschien niet onbevangen maar wel ontwapenend. Hij had het ook gezien, liet hij mij met de glimlach weten. [...] Verlegen mensen kunnen hun verlegenheid soms heel lang voor de buitenwereld verborgen houden, maar nooit voor iemand die net zo verlegen is als hij- of zijzelf.''

Achter de zelfverzekerde Robert Walter verschuilt zich dus een verlegen mens. Verlegenheid, die tot vluchten leidt. Verlegenheid, die echte confrontaties ten alle tijde probeert te vermijden. Het verklaart veel over het doen van de burgemeester, maar het verklaart alles over het laten. Totdat er niets anders meer over is dan de greppel.