Aan de hand van de Jannen Six

‘Ik weet nog steeds niet goed wat me bezielde toen ik, na lang aarzelen, voor de verleiding bezweek. Het huis aan de Amstel en zijn bewoners fascineerden me, vanaf het allereerste moment. Dat had te maken met de collectie, de familieverhalen, het archief, met al die ongekende kijkjes in de binnenwereld van de oude elite van stad en land.’ (p. 402)

Op deze wijze vertelt Geert Mak in zijn epiloog bij het boek van de familie Six hoe hij ertoe kwam dit lijvige boek te schrijven.
Bijna in één adem heb ik het gelezen; dat zou dan wel een heel lange en diepe adem moeten zijn, want met zijn ruim 400 pagina’s leestekst is het niet een boek dat je in een middagje uit leest. Je hebt wat lezers-zitvlees nodig.

Als kind was ik al geïnteresseerd in met name de Vaderlandse geschiedenis. Die interesse is nooit weggegaan en heeft zich een tiental jaren extra verdiept. Mijn favoriete eeuw is de zeventiende; mijn helden zijn Coornhert, Willem van Oranje (die zijn eigenlijk uit de 16e eeuw, maar soit), Johan van Oldenbarnevelt, Constantijn Hygens, Joost van den Vondel en Baruch de Spinoza. Lekker vaderlandslievend en een beetje ouderwets, geloof ik.

De ‘familie’ Six kwam ‘om den gelove’ - zij waren Calvinist - gevlucht uit Noord-Frankrijk aan in Amsterdam rond 1585 - de val van Antwerpen, het begin van de groei van Amsterdam -. Zij waren verver en lakenhandelaar, koop- en ambachtslieden. Bijna alle oudste zonen heten Jan en de familie heeft zich vanaf die tijd weten te handhaven met hun bezit, veel kunst, met wisselend familiekapitaal, vele bestuursfuncties binnen de stad Amsterdam, met later ook een adelstitel - door koning Willem I -. Dit enorme huisarchief, de (kunst)collectie - ook in musea - en de continuïteit van de familie is een goudmijn voor geschiedschrijving.

Het is ondoenlijk en onnodig een samenvatting te geven van de geschiedenis van een familie, gerelateerd aan de stad, het land - de Republiek en later het Koninkrijk - en zelfs de wereld - met name is er aandacht voor de nieuwe staat Amerika - tot op de dag van vandaag. Je moet het gewoon zelf lezen.
Laat je onderdompelen - net als ik deed - in de werelden van de Jannen Six. Geert Mak is een fantastisch verteller; hij weet moeiteloos de particuliere geschiedenis te verbinden met die van de stad, het land en de wereld. Je kunt dit boek ook wel lezen als een overzicht van de vaderlandse geschiedenis, maar dan vanuit een bepaalde hoek, nl. die van een oude patriciërsfamilie.

Veel aandacht is er ook voor de kunst. De omslag is het portret van de eerste Jan Six door Rembrandt uit 1654. De vraag - die door het hele boek loopt - is: werd dit werkelijk in 1654 door Rembrandt geschilderd? Wel is het onmiskenbaar van de hand van Rembrandt, maar het jaar staat niet helemaal vast. Dat blijft een raadsel. Het is een beroemd schilderij, door velen in de loop der eeuwen bewonderd. Ook door de toen nog theologiestudent Vincent van Gogh (o.a. p. 407). In persoon en kunstenaarsschap leken Rembrandt en Van Gogh op elkaar: bepaald geen minzame types en geobsedeerd door hun kunst(opvatting).

Geert Mak gebruikt wel heel erg vaak het woord ‘ondertussen’; dat gaat op een gegeven moment opvallen en zelfs een beetje irriteren.

Het is nog even zomer en vakantie: lees dit boek in een strandstoel of op de sofa, mocht het regenen. Het is wat minder geschikt om mee te sjouwen in je rugzak.