Blijft nog lang hangen

Eens in de zoveel tijd kom je zo’n boek tegen dat nog dagen na het dichtslaan in je hoofd blijft hangen. Zo’n boek waarvan het uitgangspunt, het basisgegeven, je nog een tijdje bezig blijft houden. De Hongerspelen van Suzanne Collins is er zo eentje, zo’n boek dat de lezer ook na lezing nog even in zijn greep houdt.
Het uitgangspunt is eenvoudig, maar doeltreffend: het is ergens in de toekomst, in een land dat wij nu nog kennen als Amerika. Er zijn wat rampen en oorlogen geweest, en nu bestaat het land uit een dominante hoofdstad, en twaalf ondergeschikte districten. Die districten hebben het ooit gewaagd om in opstand te komen tegen de hoofdstad. De hoofdstad, het Capitool, heeft de opstand neergeslagen, en om de districten eraan te herinneren dat ze zoiets niet nog eens moeten doen, worden elk jaar de Hongerspelen georganiseerd.
De naam, spelen, klinkt alsof het om iets leuks gaat, maar in werkelijkheid gaat het om een wel heel wrange manier om de mensen bang te houden. Voor elke Hongerspelen worden namelijk uit elk district twee kinderen tussen de twaalf en zestien jaar aangewezen door loting. In totaal worden dus vierentwintig jongeren ‘gekozen’, die vervolgens gedropt worden in een onbekend natuurgebied. De opdracht is simpel: degene die overleeft heeft gewonnen. Succes.
Terwijl de deelnemers proberen te overleven, wordt elke stap die ze zetten gevolgd door camera’s, als een soort verknipte ‘Expeditie Robinson’. De bewoners van de districten zijn gedwongen te kijken hoe hun kinderen elkaar naar het leven staan, en kunnen weinig anders doen dan hopen op een goede aflopen voor een van hun eigen kandidaten. En als er even niets gebeurt, als de spelen te saai worden voor een leuke televisie-uitzending, dan grijpt de Spelleiding in, door een fijne bosbrand of een leuke insectenplaag op de deelnemers los te laten.
Als lezer leeft je mee met Katniss, een koppig meisje uit een van de armste districten. Zij gaat naar de Hongerspelen, en is vastbesloten om ze te overleven. Katniss is eigenwijs, een tikje arrogant en voor niemand bang, en al na een paar hoofdstukken hoop je als lezer intens dat het haar zal lukken om de spelen naar haar hand te zetten.
Of dat lukt, en wat er dan gebeurt met haar medekandidaat, waar ze al snel een soort van vriendschap opbouwt, dat beslaat vervolgens de rest van het boek. Suzanne Collins weet het verhaal eigenlijk aan een stuk door spannend te houden. Als je maar even door dit boek gegrepen wordt, zul je het moeilijk weer kunnen wegleggen.
En als je het dan uiteindelijk weglegt, omdat je het in één ruk uitgelezen hebt, blijft dit jeugdboek nog een tijd hangen. Omdat het zo verbluffend effectief is: mensen straffen en bang houden door hun kinderen aan groot gevaar bloot te stellen. Omdat het idee van de televisie-uitzendingen en de camera’s zo dichtbij is, met alle realityprogramma’s die we kennen. En omdat het intens gemene ingrijpen van de Spelleiding verdacht veel lijkt op hoe de redacties van die programma’s de regels ineens kunnen veranderen. Dan komt het verhaal uit de toekomst ineens toch erg dichtbij het heden, en dat ongemakkelijke idee houdt je als lezer nog wel even bezig…