De Ommegang - een kathedraal van een verhaal

In De Ommegang volgen we de levenswandel van hoofdpersonage Isidoor van Rillington. We komen hem voor het eerst tegen op de stoffige wegen van Italië in de vroege lente van 1415 waar hij een ontmoeting heeft die zijn leven totaal veranderd. Zo voltooit hij de zoektocht naar kennis die hij al zijn hele leven voert.

Als vondeling bij een klooster leek hij echter niet veel kansen te hebben in het leven. Hij had het geluk om bij Gilles terecht te komen, poortwachter, die meer kennis in zich blijkt te hebben dan je op het eerst zicht denkt. Gilles leert Isidoor de mysteriën van het schrift en de retoriek, waarbij het geheugen de belangrijkste pijler is.

Reeds aan het begin van het boek blijkt Isidoor ergens in de toekomst in een kerker te zitten. Maar hoe is hij daar gekomen? Dat vertelt hij aan de hand van de gebeurtenissen in zijn jeugd en vroege volwassen leven, maar ook aan de hand van zijn reis naar Konstanz die hij aanvangt na de belangrijke ontmoeting.

Zo creëert Jan van Aken drie verhaallijnen: één van de jonge Isidoor die gaat studeren en de wereld afreist. Een tweede verhaallijn van de reis naar Konstanz en de periode waarin hij in Konstanz carrière maakt en zijn ambities probeert te realiseren. De derde verhaallijn, waarin Isidoor je als lezer aanspreekt als zijn medegevangene en vertelt over zijn reizen, komt maar sporadisch aan bod. Deze laatste zorgt voornamelijk voor de samenhang en de ontknoping van het ganse relaas.

Van Aken streeft met zijn verhaal op geen enkel moment identificatie met een van de personages na. Je maakt als lezer eigenlijk integraal deel uit van het verhaal doordat Isidoor jou aanspreekt als medegevangene. Hij vertelt zijn levensverhaal, bijna ongevraagd, aan jou waardoor je meteen betrokken raakt van begin tot einde.
Het verhaal van Isodoors jeugd en zijn reis naar Konstanz lopen parallel, tot hij in Konstanz aankomt. Als lezer heb je weinig problemen met overschakelen van het ene verhaal naar het andere. Van Aken gebruikt geen tijdsaanduiding bij het begin van het hoofdstuk, maar slaagt erin om je als lezer na een paar zinnen toch duidelijk te maken over welk deel van Isidoor zijn leven dit hoofdstuk zal gaan.

Ook de schrijfstijl van Jan van Aken is sterk. Taalkundig staat het verhaal als een kathedraal, waar Isidoor bouwwerken wil scheppen met steen, heeft van Aken er een geschapen met woorden. Elke zin staat er en ik had niet het gevoel dat er ergens een woord te veel of te weinig stond.

Daarmee schetst hij ook een zeer realistisch historisch beeld. Het lijkt wel of je zelf in de straten van Bologna loopt, in het bordeel verblijft, de veroordeling van zijn vriend tot de brandstapel meemaakt. De geur van verbrand vlees vloog bijna in mijn neus. Zo goed is het verteld. Dankzij De Ommegang heb ik het gevoel te weten hoe de late Middeleeuwen roken, smaakten en voelden. Mijn interesse voor de historische gebeurtenissen die het boek zijn kader geven, is ook gewekt.

Een belangrijk minpunt voor mij in deze roman is dat van Aken heel veel aandacht geeft aan Isidoor en zijn beleefwereld, maar te weinig de historische gebeurtenissen in de verf zet. Als je als lezer geen kennis hebt van deze historische periode dan mis je veel. De historische personages in het boek krijgen te weinig vorm, de gebeurtenissen blijven net iets te vaag. Heeft de schrijver wel voldoende onderzoek gedaan naar de historische context waarin zijn roman zich afspeelt, is een vraag die bij mij rijst.

Van Aken slaagde er wel in om mij gedurende het hele boek mee te nemen in het verhaal. Geen moment heb ik mij verveeld of afgevraagd waarom dit nu weer verteld moest worden. Elke draad in het verhaal is zorgvuldig gesponnen om uiteindelijk tot de ontknoping te komen van de grote vraag: wat doet een man als Isidoor in de kerker? Vlak voor de schrijver je zelf het gebeurde onthuld, besef je wat het antwoord op de vraag is. De perfecte timing wat mij betreft voor een sterke ontknoping.

De Ommegang is een boek met vele lagen. Je kan het lezen als het levensverhaal van Isidoor. Je kan het ook lezen als een filosofisch werk met vele boodschappen. Aan jou, als lezer, om te beslissen wat je uit het verhaal haalt.