Idealen, vriendschap en vrijheid

De geheime kamer van de Zweedse schrijfster Gabriella Hakansson is het eerste deel van een historische trilogie. De schrijfster heeft in eigen land een cultstatus en is vooral bekend geworden met thrillers en psychologische romans. In dit boek mengt ze heel knap feiten met fictie en neemt ze ons mee naar het Engeland van rond 1800.

Gideon Finch Aldermann, Grootmeester van de geheime orde de Dilettanti, is een visionair die zich alleen maar bezighoudt met de Klassieke Oudheid. Zijn huis, een enorm herenhuis dat “de Tempel” genoemd wordt, staat vol beelden en ornamenten. De antichristelijke orde vereert de oude Griekse en Romeinse cultuur en goden en met name Priapus, de vruchtbaarheidsgod. De broeders hebben baanbrekende ideeën over een nieuwe samenleving voor de verlichte en bevrijde mens.

Aldermann sterft als zijn zoon William vier jaar is en laat bijzonder gedetailleerd na hoe de jongen onderwezen en opgevoed dient te worden, een taak die terechtkomt bij zijn voogd Richard Payne Knight. William is een vroegwijs jongetje met autistische trekken en aanleg voor monomanie dat het liefst in zijn eentje veldslagen naspeelt. Hij vereert Napoleon Bonaparte die bezig is heel Europa te veroveren en dat is in het monarchistische Engeland geen hobby om trots op te zijn.

Het leven van William kabbelt voort in een omgeving waar geen buitenwereld binnenkomt en alles hetzelfde blijft en draait om de studie van de Griekse en Romeinse oudheid. Daar komt verandering in wanneer Josias Gebhardt in zijn leven komt, een oude vriend van zijn vader die de rol van privéleraar overneemt en de inmiddels 14-jarige jongen meeneemt op een Grand Tour door Europa. Opeens verandert er veel: ze komen midden in een oorlog terecht, ze maken ontberingen en ziekten mee en moeten voortdurend hun reisschema aanpassen. Gebhardt vertelt William ook over een geheime kamer die zich in de Tempel moet bevinden en waar zijn vader zijn Grand Oeuvre bewaart. Gaandeweg het boek komt William steeds meer te weten over zijn vader, het geheime genootschap de Dilettanti en de rol die hij daarin wordt geacht te vervullen.

Prachtig zijn de gedetailleerde beschrijvingen van begin 19e eeuws Engeland, van het verwoeste Frankrijk, van de puurheid van het eiland Capri en van het geïsoleerde Sint-Helena.

William sloot zijn ogen en zoog de warme tropische lucht diep in zijn longen. Het rook naar dingen die hij al maanden niet had geroken. Aarde en planten en menselijke bebouwing. Kooklucht, bloeiende geraniums en kruiden. Paardenvijgen en kookkoffie, zeep en ingemaakte ansjovis en het droge stof van een ezel die geduldig om een lekkend molenrad heen drentelde.  Alle kunstmatige geuren van de menselijke beschaving werden vermengd tot één grote symfonie.

Boeiend zijn ook de filosofische beschouwingen. Beschouwingen over religie, over estheticisme, over de zin van het leven.

Als kwaadaardigheid het gebrek aan goedheid is, dacht Richard Payne Knight, toen hij de kroeg binnenstapte en plaatsnam aan een vierkanten houten tafel in de gelagkamer van de sjofele eettent, wat is dan de klassieke definitie van goedheid? Hij keek met een ironische blik om zich heen in het donkere vertrek. Alles was scheef en stuk. Alles was lelijk en smerig. Hij kende heel goed het antwoord op die vraag. Het klassieke beeld van het goede was: orde, harmonie en schoonheid. In principe alles wat ontbrak in deze kroeg.

Het boek gaat over idealen, over vriendschap en vrijheid, over opgroeien binnen de context van het klassieke gedachtegoed. In die zin is het een klassieke Bildungsroman. Qua thematiek doet het boek denken aan De verborgen geschiedenis van Donna Tartt (1992), qua stijl aan Het spel van de Engel van Carlos Ruiz Zafón. Maar waar deze beide boeken al vrij snel een stuk spanning opbouwen, moet je daar bij De geheime kamer wel een bladzijde of 300 op wachten. De beschrijvingen zijn prachtig maar soms ook langdradig. Toch neemt het boek je mee en na 634 bladzijden ben je oprecht teleurgesteld dat deel 2 (De geheime stad) pas in 2015 verschijnt!