De muren van Belfast

Milkman

I can't believe the news today
Oh, I can't close my eyes
And make it go away
How long?
How long must we sing this song?
How long, how long?
'Cause tonight, we can be as one
Tonight
Broken bottles under children's feet
Bodies strewn across the dead end street
But I won't heed the battle call
It puts my back up
Puts my back up against the wall

(* U2 - Bloody Sunday* )

-----Milkman is genomineerd voor de Man Booker Prize 2018 en staat momenteel op de shortlist.----

Milkman vindt plaats tijdens de zgn. Troubles, - ook wel bekend als de Noord-Ierse oorlog, met als triest dieptepunt 'Bloody Sunday' (1972), een massale schietpartij, waarbij 14 jonge mannen door het Britse leger werden doodgeschoten tijdens een vreedzame, maar door het Verenigd Koninkrijk verboden, protestmars voor de burgerrechten.

Dit boek gaat over iemand, die gaat met iemand, maar die door niemand gezien wil worden, die haar rondjes loopt in (n)ergens, en-je-weet-wel-waar, en die omgaat met iemand, die haar misschien-vriendje zou kunnen zijn. Ik- een jonge niet nader te noemen vrouw, die in een niet-nader-te noemen straat woont, en haar niet-nader-te-noemen ding doet. Zij worstelt met de situatie waarin zij zich bevindt. Alles om haar heen is gedefinieerd als man/vrouw, goed/fout, Protestant/Katholiek, Loyalist/Ira, Iers/Brits. Zij wil alleen maar onzichtbaar zijn, en vlucht, door het lezen van 18e- eeuwse romans, of door te joggen, met oortjes in, het hoofd gebogen, zo snel mogelijk van a naar b bang en onzeker., met Onzichtbaarheid als wapen.

Want 'Wat je zegt, wat je doen, alles kan worden uitgelegd door 'de anderen.'
Thee, naam, de winkel waar je shopt, de kerk, straat, vieringen, alles bepaalt wie je bent, wat je doet waar je woont, en waar je niet wilt zijn. En je bemoeit je vooral niet met 'de anderen' .

Belfast, en een verder niet nader te bepalen deel van de stad, wordt door ik gezien als : 'this is I am male and you are female territory...' and what you were permitted to say.... (red.) en daar had je je maar aan te houden, en je naar te gedragen, anders kon je wel een eindigen als degenen 'beyond-the pale'.

Ik is een fervent hardloper, zij is echter gefrustreerd dat zelfs dingen als een hobby - hardlopen- begrensd wordt. Muren bepalen waar, hoe, hoelang, en hoever zij kan lopen. (Vredes)muren begrenzen haar, en haar omgeving, definiëren het straatbeeld. De muren houden gevangen, sluiten in, en sluiten uit. .

Soms zijn deze 'peacewalls' duidelijk zichtbaar als metershoge, betonnen afscheidingen, maar veel zijn voor het oog praktisch onzichtbaar: een bepaalde straat, een kerk, een pub, een buurthuis, waar een bepaalde vlag wappert of een park. (Een bekende vredesmuur bevindt zich tussen Shankhill Rd. (Loyalist) en Falls Rd. (Ira). )

Het centrale thema van dit jaar voor de Man Booker Prize 2018 lijkt Boundaries zijn. Grenzen, in figuurlijke als ook overdrachtelijke zin.

In deze roman is het een jonge vrouw, naamloos, die worstelt met diverse grenzen.
Het mannelijk geweld op straat, de marsen, vs de veiligheid van de familie en het gezin. Vrouwen, klein en kort gehouden, die uiteindelijk, als alles kapot, dood of gevangen zit, als mythische, onoverwinnelijke strijders, al het verdriet en de doden moeten overleven, sappelend in armoede, gedwongen alleen hun achterblijvende vaderloze kinderen op te laten groeien.

Burns haalt in Milkman ook letterlijk aanwezige begrenzingen aan: een opgedeelde, en verdeelde stad, waar zelfs natuurlijke parken slachtoffer worden in een conflict. Zo is Alexandra Park in Belfast, – gescheiden door een muur en een hek – slechts een paar uur per dag toegankelijk. (Als proef is er in 2011 een deur in de muur geplaatst, om te kijken of dit een opening tussen beide partijen zou kunnen zijn. (red.).)

Andere grenzen, die van vaders, moeders, kinderen, zelfs honden, worden niet gezien: alles en iedereen is ls slachtoffer, door 'die mensen van de overkant van de straat', 'die mensen van over de grens, of 'die mensen aan de overkant van de zee..;

Gevangen tussen vredesmuren, probeert zij zich (politiek) afzijdig te houden. Echter, door keuzes, en roddel van 'anderen' , wordt zij ongewild meegezogen in een strijd waarin zij geen partij wenst te zijn.

Burns zoekt taalkundig grenzen op in Milkman. Virtuoos taalgebruik, de roman doorspekt met (ellen)lange, ingewikkelde zinnen, gevolgd door (ellen)lange bijzinnen, (ellen)lange alinea's, overvloeiend in sub-paragrafen, en (ellen)lange paragrafen, zoals de gedachten van de hoofdpersoon soepel overgaan in 'real-time events, de lezer in verwarring achterlatend: is het een droom, een gedachte? Wat gebeurt er, door wie, en waar?

Burns laat alles ongewis: geen locatie, geen namen, geen identiteit: alles is en blijft anoniem. De doden hebben geen gezicht.

Bitter, scherp, veroordeeld, zoekt zij ook in het thema de grenzen op - met galgenhumor, zoals het dansend ouderpaar in de roman, die 'de zee oversteken', hun kinderen achterlatend, met de boodschap dat ze liever dansen dan ouderen, 'want daar waren ze achteraf gezien toch niet voor geboren...' , waarmee Burns terloops nog even een ander thema aantikt: het is natuurlijk dat kinderen hun ouders verlaten, het is niet natuurlijk dat ouders hun kinderen verlaten. (oidipous thema)
Dansend nemen ook de andere ouderen afscheid, gedood door een autobom, hun kinderen achterlatend.

Ik vond Milkman een prachtig boek op te lezen, taalkundig inspirerend, soms lastig, altijd scherp, en nergens saai.
Het boek is niet voor iedereen, en bevat veel 'slang.'
Enige informatie omtrent de achtergrond van The Troubles geeft al meer inzicht in de roman,
Het thema van de Man Booker 2018 – grenzen – wordt ook hier mooi vormgegeven en uitgewerkt.

**** 4 sterren