De griep die de wereld veranderende

Britse journalist Laura Spinney heeft met haar boek The Pale Rider – een fascinerende boek afgeleverd over een wereldwijde menselijk drama van ongekende omvang, waarvan de gevolgen tot op de dag van vandaag voelbaar zijn.

Toch blijkt deze catastrofale menselijke ramp – de Spaanse Griep van 1918 – niet collectief in ons geheugen te zitten. Als wij terugdenken aan de grote gebeurtenissen van de twintigste eeuw, dan worden de beide wereldoorlogen vermeld, als ook de wereldwijde dekolonisatie. De Spaanse griep blijft min of meer in de schaduw, als voetnoot bij de Eerste Wereldoorlog.

Deze griep maakte naar schatting tussen de 50 en 100 miljoen slachtoffers en heeft de wereldpolitiek, relaties tussen volken, gezinsstructuren, de medische wetenschap, de religie en de kunsten permanent veranderd

Spinney beschrijft hoe de evolutie van de mens van het leven in kleine afgezonderde groepen naar een complexe maatschappij ervoor zorgde dat ziekteverwekkers meereisden op het succes van hun hosts: homo avonturalis. Mensen reisden voortaan de hele wereld over; daarnaast zorgde de eerste Wereldoorlog voor de mobilisatie van miljoenen mensen uit alle windstreken van de aarde.

De Spaanse griep kende overal slachtoffers: geen werelddeel werd gespaard: van Australië tot aan Alaska, van Samoa tot aan Odessa; het Midden-Oosten, India, overal stierven mensen als ratten.
Wie 's morgens nog aan de keukentafel zat, en 's middags wat begon te kuchelen, kon 's avonds al dood zijn. Er zijn verhalen van mensen die op straat in elkaar zakten en ter plekke stierven.Dokters stonden machteloos.

Spinney gaat ook in over hoe volledige culturen en talen verdwenen als gevolg van de Spaanse griep. In Alaska bijv.. leefden vele stammen nog een traditioneel bestaan, het sterftecijfer in Alaska lag op 40%. Hele culturen zijn ingestort of nooit meer hersteld door de leegte die achterbleef. Er zijn minstens twintig talen van de aardbodem verdwenen.

Overlevenden kampten de rest van hun leven met post-virale moeheid (nu chronisch vermoeidheidscyndroom of CVS), of encefalitis lethargica. De film Awekenings (1973) met Robert de Niro geeft verslag van mensen die aan deze slaapziekte leden, welke als epidemie tussen 1917-1928 zeer waarschijnlijk een restverschijnsel van de Spaanse griep was. Het liet mensen in een catatonische toestand, waaruit zij sporadisch ontwaakten.

Sir Arthur Conan Doyle stopte met schrijven na het overlijden van zijn zoon. de grootvader van ene D. Trump overleed aan de gevolgen van de Spaanse Griep. Zijn weduwe investeerde zijn vrijgekomen uikeringen in vastgoed.

Spinney gaat in op de wetenschappelijke ontwikkeling van virus 11 – H1N1 – . Daarbij laat zij ook de culturele en sociale gevolgen van deze pandemie niet ongemoeid.

Al met al een compleet boek: de ontwikkelingen in ziekteleer vanaf Hippocrates tot aan de Eerste Wereldoorlog, de veranderende wereld, de medische wetenschap, welke na deze griep een enorme vlucht heeft gemaakt.

Ook zijn Spnney's What-if speculaties erg interessant om te lezen: zo zou de Tweede wereldoorlog een indirect gevolg kunnen zijn van de Spaanse Griep.

Duitse generaals waren er indertijd van overtuigd dat zij de Eerste Wereldoorlog hebben verloren door een onredelijk groot verlies van troepen aan de Spaanse griep. Hele compagnies werden veelal binnen vierentwintig uur weggevaagd.

Griep is hedentendage voor de meesten onder ons geen dodelijke ziekte. Wél werd de wereld in 2009 nog opgeschrikt door de Mexicaanse griep. Dit betrof een gemuteerde variant van het H1N1 virus – de Spaanse griep.

Een magistraal verslag van een ziekte die de wereld heeft veranderd. Goed naslagwerk en daarnaast interessante weetjes.

Hatschoe!