In het begin effe doorbijten maar dan zéér interessant!

“Het Recht van de Radch” van Ann Leckie is het eerste deel van een trilogie die zich afspeelt in het Rijk van de Radch. Dit jaar is het eerste deel van de trilogie in het Nederlands verschenen. Het heeft al vele prijzen gewonnen zoals de Hugo Award, de Nebula Award, de Locus Award en nog een aantal andere prijzen voor het beste SF-boek van het jaar.

Het verhaal gaat over een persoon(lijkheid) die voorheen een groot ruimteschip was. Breq was een kunstmatige intelligentie die in vele lichamen en objecten tegelijk huisde. Gaandeweg het verhaal leer je wat er gebeurt is, waarom Breq nu nog maar “Een” is en waarom ze wraak wil. Breq komt in het begin van het verhaal al een Radchaai tegen die ze van 1000 jaar eerder kent. Ze neemt deze Seivarden op sleeptouw tijdens haar wraakmissie.

Toen ik over het boek hoorde en las wilde ik het meteen lezen, enthousiast dat er eindelijk weer science fiction vertaald werd. Ik was benieuwd hoe het thema “één bewustzijn in velen lichamen” beschreven zou worden.
Het begin van het boek was enigszins taai. Ik wist nog niet wie wat was en andersom. Verder was het nogal verwarrend dat elke persoon en elk ding wordt aangeduid als “zij” of “haar”. Je hebt geen idee van welk geslacht de hoofdpersonen zijn en de schrijfster geeft over het algemeen geen aanwijzingen die je hierbij kunnen helpen. Dit heeft een zeer bevreemdend effect en maakte het mij moeilijk om mijn gedachten bij het verhaal te houden.
Een tweede bevreemdend effect is de opdeling van de hoofdpersonen in segmenten. Zo is Breq tegelijkertijd zowel een ruimteschip als twintig soldaten tegelijk. Ze ziet zichzelf vaak door de ogen van een ander deel van zichzelf. En soms voert zij verschillende gesprekken op verschillende plaatsen met verschillende personen tegelijkertijd. En dus spring je van hot naar haar. Maar ook dat went.
En dan heb je nog de Radchaai en de verschillende rassen die je leert kennen. Zij worden voor het merendeel door de Radchaai geannexeerd. Dit betekent dat een groot deel van de mensen tijdens de annexatie over kling gejaagd wordt of wordt opgeslagen om te dienen als gastlichaam voor AI’s.
Verder doet de beschrijving van de maatschappij van de Radchaai denken aan die uit George Orwells 1984. Big Brother Is Watching You. Altijd! De veranderingen in je hartslag en bloeddruk worden voortdurend geregistreerd en zo wordt doorgegeven hoe je emotioneel op gebeurtenissen reageert. Van privacy is geen sprake.

Het meest interessant aan dit boek vond ik de gedachtenbespiegelingen van Breq. Is zij nou een persoon of niet? Heeft zij nou gevoelens of niet? Wat is een bewustzijn eigenlijk? Wat is mens-zijn? Wat is identiteit? Zo realiseert Breq zich op een gegeven moment dat Recht van Toren toch niet hetzelfde is als eerste van Esk . Zo zegt zij “Ik is nog steeds mezelf, een eenheid. Maar toch bestreed ik mezelf . Soms zonder mezelf te laten merken wat ik wist of deed”.
Ook de religie van de Radchaai is interessant. De leerstellingen zijn bekend uit o.a het boeddhisme. En daarmee dualistisch. Licht is tegengesteld aan donker. Maar zonder duister kan er geen licht zijn. Hetzelfde geldt voor begin-eind en voor beweging versus stilstand en zijn tegenover niet-zijn. Dit zijn de vier emanaties op grond waarvan de godsdienst van de Radchaai is opgebouwd. Ondanks dat Breq zichzelf niet religieus vindt, lijken haar bespiegelingen toch uit te gaan van dit gedachtengoed. En van deze tegenstellingen. Zo denkt ze bijvoorbeeld op een gegeven moment: Eenheid draagt de mogelijkheid van verdeeldheid in zich”.
Ze vraagt zich af wat het verschil is tussen denken en doen. En dat gedachten die tot daden leiden gevaarlijk kunnen zijn. Net als wensen en bedoelingen. En al deze bespiegelingen leiden uiteindelijk tot het besluit dat zij aan het einde van het boek neemt en uitvoert.

Halverwege het boek begint het verhaal steeds spannender te worden en kun je het boek niet makkelijk meer weg leggen. Het verhaal komt langzaam tot een climax. Ik ben inmiddels zeer benieuwd naar het tweede deel. Zijn nu de vragen die het boek bij me opriep beantwoord? Zijn de vragen die Breq zich stelde beantwoord? Daar is geen eenduidig ja of nee op te geven. Maar we zijn wel weer iets dichterbij gekomen.
Samenvattend kan ik zeggen dat ik het een spannend, boeiend en interessant boek vond. Ik zou het zeker aanraden. Als je in zingeving geïnteresseerd bent dan is dit zéér zeker iets voor jou.